پرورش خلاقیت

پرورش خلاقیت کودکان همواره یکی از اهداف بنیادی در حوزه تعلیم و تربیت کودکان است، ازآنجاکه مبانی نظری و تجربی در حیطه خلاقیت مؤید قابل پرورش بودن خلاقیت است، لذا پژوهش حاضر باهدف بررسی اثربخشی آموزش برنامه پرورش خلاقیت از طریق فعالیت های گروهی برافزایش خلاقیت کودکان پیش دبستانی انجام گرفته است. این پژوهش شبه آزمایشی با پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل است. جامعه پژوهش عبارت است از کلیه کودکان پیش دبستانی تحت نظارت سازمان بهزیستی در سال تحصیلی 93- 92. نمونه پژوهش شامل 44 کودک پیش دبستانی بودند که به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و دو گروه کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش 12 جلسه یک ساعته مداخلات مربوط با مبانی نظری خلاقیت را دریافت نمودند. ابزار پژوهش فرم B تصویری تورنس بود. به منظور تحلیل داده ها روش تحلیل کوواریانس مورد تجزیه وتحلیل قرار به کار رفت. نتایج نشان داد که برنامه پرورش خلاقیت می تواند به طور معناداری باعث ارتقاء خلاقیت و مؤلفه های آن در کودکان گردد. تفاوت برنامه پرورش خلاقیت برحسب جنسیت در نمره کلی خلاقیت معنادار نبود به عبارتی تأثیر افزایشی برنامه روی دختران و پسران در نمره کلی خلاقیت یکسان بود اما در مؤلفه های اصالت و بسط، تفاوت برحسب جنسیت معنادار بود و دختران عملکرد بالاتری نسبت به پسران داشتند؛ بنابراین با توجه به اثربخشی برنامه ضروری به نظر می رسد که چنین برنامه هایی به منظور ارتقاء رشد شناختی و خلاقیت در سطح کلان در مراکز پیش دبستانی اجرا شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی جایگاه پرورش خلاقیت در برنامه درسی قصد شده آموزش و پرورش در دوره ابتدایی انجام شد . روش پژوهش ، تلفیقی از دو نوع مطالعه ی مقایسه ای و تحلیل محتوا بود . در این راستا ، از طریق روش تحلیل محتوی ؛ میزان توجه مستقیم و غیر مستقیم در اسناد فرادست دوره ابتدایی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران به مقوله پرورش خلاقیت بررسی و از طریق روش مقایسه ای ، ارتباط و همسویی اهداف در قالب برنامه درسی قصد شده و از طریق اسناد فرادست مورد مطالعه قرار گرفت . در فرایند تحلیل محتوی ، واحد زمینه ، گزاره های اسناد فرادست نظام تعلیم و تربیت کشور و واحد ثبت مضمون بر گرفته از گزاره های اسناد فرادست بود . منظور اشراف جامع به کلیت محتوایی اسناد فرادست مورد بررسی ، تمامی محتوای اسناد به صورت کامل و از طریق تمام شماری مطالعه شد. یافته ها نشان داد که میزان توجه به مقوله خلاقیت و پرورش آن برای فراگیران در دوره ابتدایی در تمامی اسناد پایین بوده و کم ترین میزان توجه در سند برنامه درسی ملی بوده است . بازنگری در مجموعه اسناد فرادست نظام برنامه درسی دوره ی ابتدایی و انسجام و یکپارچگی برنامه در مسیر نیل به تمامی غایت ها در قالبی خلاقانه برای کودکان ؛ از موارد پیشنهادی در این مقاله است .

کودکان حساس ترین و تأثیرپذیرترین گروه سنی جامعه را تشکیل می دهند. پژوهش ها حاکی از آن است که محیط اطراف کودک بر سلامت جسمی، روحی، اجتماعی و شکوفایی خلاقیت او تأثیرگذار است. در این راستا محیط باید به گونه ای طراحی شود که به عنوان بهترین معلم برای کودک و فراهم کننده شرایطی برای ارتقاء خلاقیت کودک باشد. هدف این مقاله مروری بر پژوهش های انجام شده در زمینه عوامل محیطی مؤثر بر ارتقاء خلاقیت در جهت پرورش خلاقیت کودکان است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این موضوع می پردازد که عوامل محیطی مؤثر بر ارتقاء خلاقیت کودک کدامند؟ و با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی پیشینه پژوهش در زمینه شکوفایی خلاقیت کودک می پردازد. نتایج این پژوهش نشان می دهد محیط های خلاق شامل محیط های «طبیعی»، «خلوت»، «اجتماعی»، «بازیگوشی»، «فیزیکی»، «منعطف» و «تحریک کننده حسی» هستند. انجام فعالیت های خلاقانه در محیط های خلاق، بستر مناسبی جهت شکوفایی خلاقیت کودکان فراهم می آورد. 

هدف از این پژوهش، تعیین اثربخشی برنامه های پرورش خلاقیت در برنامه درسی هنر بر خلاقیت دانش آموزان دوره ی ابتدایی بود. بر اساس طرح پژوهشی آزمایشی از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل و اجرای آزمون خلاقیت تصویری تورنس، اطلاعات لازم جمع آوری شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان مقطع ابتدایی مناطق روستایی شهرستان اورمیه در سالتحصیلی 94- 1393بود. نمونه ی مورد مطالعه متشکل از 50 نفر دانش آموز مقطع ابتدایی(32 نفر پسر که به ترتیب 17 و 15 نفر در گروه آزمایش و کنترل و 18 نفر دختر به ترتیب 8 و 10 نفر در گروه آزمایش و کنترل) با روش تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. نتایج تحلیل داده ها با روش آماری کوواریانس، نشان داد که برنامه های پرورش خلاقیت در برنامه ی درسی هنر بر میزان خلاقیت دانش آموزان مؤثر بوده است. بنابراین می توان دوره های آموزشی برنامه های پرورش خلاقیت در برنامه درسی هنر برای معلمان و مربیان اجرا کرد تا بتوانند برنامه های مطلوب پرورش خلاقیت را در کلاس های درس اجرا کنند.

پارک های علم و فناوری، به منظور اهداف فناورانه توسعه پایدار ایجاد شده اند. هنر نیز می تواند ابزاری برای دست یابی به اهداف توسعه پایدار باشد. برای مشارکت کودکان در پارک های علم و فناوری و سرمایه گذاری بر خلاقیت آنان، می توان با ایجاد فضاهای محرک زمینه را برای آموزش، کارآفرینی و بهره گیری از نیروی استعداد کودک در آینده فراهم نمود. آنچه در پارک علم و فناوری کودک و نوجوان مهم جلوه می نماید، آموختن مهارت های لازم برای خلاق بودن است. خلاقیت را می توان پدیده ای ذهنی دانست که از کاربرد فرآیندهای شناختی معمول حاصل می شود. محیط کالبدی نقش برجسته ای در شکوفایی خلاقیت ایفا می کند. پیوند میانِ این فضای ایجاد شده در پارکهای علم و فناوری و هنر در پرورش خلاقیت کودکان نقش بسزایی دارد. در پژوهش حاضر روش تحلیلی- کیفی پیرامون مبانی نظری مبنا قرار گرفته و مطالعات اسنادی و کتابخانه ای در کنار مصاحبه های نیمه ساختار یافته به کار گرفته شده است. مولفه های موثر در ارتقای خلاقیت کودکان، در دو دسته عوامل محیطی و عوامل فردی بررسی شده و بر اساس یافته های پژوهش تأثیر عوامل محیطی و استفاده از آن به عنوان مهم ترین عامل در پرورش کودکان رُخ می نماید. فضاهای ایجاد شده نه فقط با جنبه های کالبدی سازمان روان شناختی خود، بلکه از طریق پیوند این کالبد با هنر بر شکوفایی و پرورش خلاقیت کودکان اثر می گذارند. اهداف پژوهش تبیین الگوی طراحی مبتنی بر تنوع در فضاهای آموزشی کودکان. دستیابی به مولفه های علمی ارتقاء خلاقیت کودکان در فضاهای شهری. سوالات پژوهش ایجاد پارک های فناوری کودک چه اثری بر نوع و کیفیت خلاقیت آنها دارد؟ بکارگیری مولفه های محیطی در طراحی پارک های علم و فناوری چه اثری بر خلاقیت کودکان دارد؟

هدف از انجام این تحقیق بررسی آموزش مؤثر هنر در پرورش خلاقیت دانش آموزان بود. جامعه ی این پژوهش دانش آموزان پسر سال سوم راهنمایی ناحیه ی یک همدان بودند که از بین این جمعیت 1760 نفری، پنج گروه (سه گروه آزمایش و دو گروه کنترل) به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. گروه اول دارای سه عامل مهم بود (افزایش زمان آموزش، محتوای کارآمد و معلم متخصص)، گروه دوم به دو عامل از این عوامل دسترسی داشت (محتوای کارآمد و معلم متخصص) و گروه سوم تنها از معلم متخصص بهره مند بود. دو گروه دیگر نیز به عنوان گروه کنترل از هیچ یک از این عوامل برخوردار نبودند. آزمون سنجش خلاقیت جمال عابدی برای اندازه گیری های پیش و پس از عمل آزمایش به کار رفت. داده ها با استفاده از روش تحلیل کواریانس تجزیه و تحلیل شدند. نتایج پژوهش نشان داد هر یک از عوامل سه گانه ی مذکور در آموزش درس هنر در پرورش خلاقیت دانش آموزان مؤثر هستند.  

هدف: هدف این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش برنامه دانش افزایی فراشناختی معلمان بر عملکرد تحصیلی و پرورش خلاقیت دانش آموزان ابتدایی بود. روش: این مطالعه نیمه تجربی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش همه دانش آموزان پایه های سوم تا پنجم ابتدایی منطقه یک شهر تهران در سال تحصیلی 96-1395 بودند. نمونه پژوهش 120 دانش آموز بود که با روش تصادفی خوشه ای انتخاب و با روش تصادفی ساده در دو گروه مساوی (60 نفر گروه آزمایش و 60 نفر گروه کنترل) جایگزین شدند. گروه آزمایش 8 جلسه 2 ساعته تحت آموزش برنامه دانش افزایی فراشناختی قرار گرفت و گروه کنترل آموزشی ندید. ابزارهای پژوهش پرسشنامه های خلاقیت (تورنس، 1974) و عملکرد تحصیلی (فام و تیلور، 1999) بودند. داده ها با روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری در نرم افزار SPSS-22 تحلیل شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که بین گروه های آزمایش و کنترل در هر دو متغیر عملکرد تحصیلی و پرورش خلاقیت تفاوت معناداری وجود داشت. به عبارت دیگر، آموزش برنامه دانش افزایی فراشناختی معلمان باعث افزایش عملکرد تحصیلی (همه مولفه های آن شامل خودکارآمدی، برنامه ریزی، تاثیرات هیجانی، فقدان کنترل پیامد و انگیزش) و پرورش خلاقیت (همه مولفه های آن شامل انعطاف پذیری، سیالی، بسط و ابتکار) دانش آموزان ابتدایی شد (05/0p <). نتیجه گیری: بر اساس نتایج، معلمان می توانند از روش آموزش برنامه دانش افزایی فراشناختی معلمان در کنار سایر روش های آموزشی برای بهبود عملکرد تحصیلی و پرورش خلاقیت دانش آموزان ابتدایی استفاده کنند.