زعفران

کاشت زعفران به عنوان گرانترین محصول کشاورزی در کشورمان (که بزرگترین تولید کننده آن در سطح جهان می باشد)، توجه هر چه بیشتر به عوامل محیطی و شرایط طبیعی را طلب می کند. محصول زعفران سازگاری خوبی با آب و هوای خشک و نیمه خشک دارد. تحقیق حاضر به منظور بررسی نقش ناهمواریها بر کشت محصول زعفران در استان خوزستان و تعیین نواحی مستعد این محصول به وسیله نرم افزار GIS می باشد. برای انجام این تحقیق از داده های هواشناسی 12 ایستگاه سینوپتیک در سطح استان در یک دوره آماری 20 ساله (2006-1987) استفاده شده است. در این تحقیق به وسیله مقایسه رگرسیونی، شباهت اقلیمی ایستگاههای استان خوزستان و شهرستان تربت حیدریه (یکی از نواحی زعفران خیز ایران) از نظر بارش و دما مشخص شد و سپس تاثیرعوامل مربوط به ناهمواریها (ارتفاع، شیب و جهت شیب) بر محصول زعفران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد با توجه به شرایط مطلوب برای گیاه زعفران، نواحی شمالی و شرقی استان خوزستان مستعد و مناسب برای کشت محصول زعفران می باشند. در استان خوزستان با فاصله گرفتن از نواحی شمالی و شمال شرقی، شرایط برای کشت زعفران نامطلوب و با محدودیت مواجه می شود.

توسعه روستایی فرایندی چندبعدی است که موضوع آن بهبود ارتقای کیفیت زندگی اقشار فقیر و آسیب پذیر اجتماع روستایی است. یکی از سیاست های مهم در جهت توسعه روستایی، تأکید بر محصولات استراتژیک متناسب با مناطق مختلف است. کاربردهای متعدد زعفران و مصارف متنوع غذایی آن و از همه مهم تر نقش عمده ای که در زندگی کشاورزان شهرستان تهران دارد، توجه ویژه به مسائل تولید زعفران و نقش آن در توسعه روستایی را روشن می سازد. هدف این مقاله بررسی اثرات کشت زعفران بر وضعیت اجتماعی بهره برداران زعفران در روستاهای دهستان سیاهرود می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن توصیفی - تحلیلی است. ابزار جمع آوری اطلاعات و داده ها به صورت کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری پژوهش شامل کشاورزان بهره بردار زعفران در دهستان سیاهرود شهرستان تهران می باشد (145N=). با استفاده از فرمول کوکران 100 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. برای تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Spss23 از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد. نتایج تحقیق نشان دهنده تأثیر مثبت کشت زعفران بر مؤلفه های اجتماعی (رضایت مندی، دامنه روابط و تعاملات اجتماعی، حمایت و پشتیبانی توسط ارگان ها و سازمان های مرتبط، مشارکت، حس تعلق مکانی)، در بین بهره برداران بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد، کشت و تولید محصول زعفران در کنار ایجاد و افزایش حس رضایت مندی بهره برداران از کشت زعفران با میانگین (34/4) توانسته است، باعث افزایش مشارکت اجتماعی (19/4)، افزایش حمایت و پشتیبانی توسط ارگان ها و سازمان های مربوطه (75/3)، افزایش دامنه روابط و تعاملات اجتماعی (70/3)، شود. بهره برداران و خانوارهای بهره بردار روستایی ماندن در روستای محل زندگی خود را به مهاجرت ترجیح می دهند و در نتیجه حس تعلق به مکان نیز با میانگین (92/3)، در بین آنان افزایش داشته است.

کاربردهای متعدد زعفران و مصارف متنوع غذایی آن و از همه مهم تر نقش عمده ای که در زندگی کشاورزان خراسان مرکزی و جنوبی دارد، توجه ویژه به مسائل تولید زعفران و نقش آن را در توسعه نواحی روستایی بیش از پیش روشن می سازد. هدف این مقاله نیز بررسی اثرات کشت زعفران بر حس تعلق مکانی در بین خانوارهای روستایی دهستان رشتخوار می باشد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی است. ابزار جمع آوری اطلاعات و داده ها در مطالعات نظری به صورت کتابخانه ای و در مطالعه میدانی از طریق پرسش نامه می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل خانوارهای روستایی دهستان رشتخوار می باشد (4672N=). 160 سرپرست خانوار به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان جامعه نمونه انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون های t تک نمونه ای، برازش رگرسیونی، رگرسیون چند متغیره و مدل تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج تحقیق نشان دهنده تاثیر مثبت کشت زعفران بر ابعاد چهارگانه تعلق مکانی در بین خانوارها در منطقه مورد مطالعه بوده است. همچنین نتایج نشان می دهد که بیشترین اثر کلی کشت زعفران مربوط به بُعد اقتصادی است. به طوری که، میزان درآمد و مقدار پس انداز خانوارهای روستایی، میزان اشتغال خانوارها به خصوص اشتغال زنان روستایی، تنوع اقتصادی و شغلی در روستاهای منطقه در سطح قابل قبولی افزایش داشته که این امر به نوبه خود، باعث افزایش سطح رفاه و توانمندی خانوارها و به تبع، باعث افزایش حس تعلق به مکان در بین خانوارهای روستایی در منطقه مورد مطالعه شده است.

کشت زعفران به دلیل نیاز آبی کم در سال های اخیر در استان لرستان مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه پایدار کشت محصول زعفران صورت گرفته است. بدین منظور طی یک سال متوالی 1396- 1397 سه منطقه در شهرستان های کوهدشت، کوهنانی و خرم آباد و در یک پژوهش میدانی در هر منطقه، پنج مزرعه به صورت نمونه انتخاب شد. پارامتر بررسی شده، سن مزارع از یک تا پنج سال در سه منطقه کوهدشت، کوهنانی و خرم آباد بوده است. در این پژوهش خصوصیات گل و وزن خشک کلاله زعفران همزمان با بازدیدهای فنولوژیک روزانه از سطح مزارع تعیین شد. نتایج در هر دو سال نشان دادند در هر سه منطقه، سن، مهم ترین عامل تغییر عملکرد بوده است؛ به طوری که با افزایش سن گیاه زعفران تا چهار سال، بازدهی زعفران روند صعودی و سپس کاهش یافته است. اثر سن مزرعه بر عملکرد گل و کلاله زعفران ازنظر آماری معنادار بوده که مشخص شد کمترین عملکرد برای مزارع یک، دو و پنج ساله و بیشترین عملکرد برای مزارع سه و اوج آن چهارساله بوده است. طی بررسی نقش دما در دو سال متوالی مشاهده شد که در سال 1396 متوسط دما بیشتر بوده و طبیعتاً طول مدت گل دهی کاهش یافته است؛ بر این اساس میزان عملکرد زعفران در این سال نسبت به سال 1397 مقدار کمتری را نشان می دهد که بیانگر نقش دمای دوره گل دهی در افزایش عملکرد است.

زعفران یک محصول غذایی دارای مزیت نسبی در کشور است. این محصول در بازار صادراتی نیازمند مزیت رقابتی است تا به جایگاه شایسته خود دست یابد. مسئله این است که این کالای صادراتی دارای مزیت تولید در یک کشور با محدودیت منابع آبی با کمترین ارزش افزوده و بیشتر از طریق صادرات غیرمستقیم و با برند خصوصی توزیع کنندگان، به کشورهایی مانند اسپانیا صادر شده و در آنجا با بسته بندی جدید و قیمت های بالاتر به کشورهای دیگر صادرات مجدد می گردد. با تغییرات اقلیمی و گرایش روزافزون مصرف کنندگان به محصولات ارگانیک ضرورت دارد که طراحی استراتژی بازاریابی صادرات زعفران با رویکرد سبز مورد مطالعه قرار گیرد. برای مطالعه گسترده تحقیقات داخلی و خارجی، از روش مطالعه نظام مند و برای شناسایی ابعاد استراتژی بازاریابی صادرات با رویکرد سبز، از روش تحقیق آمیخته اکتشافی متوالی استفاده شده است. از تحلیل مضمون و تم از طریق مصاحبه با خبرگان صنعت و دانشگاهی در فاز کیفی استفاده شده است. در فاز کمی پژوهش برای طراحی استراتژی نیز از تکنیک های دی متل فازی و معادلات ساختاری تفسیری استفاده شده است. به کارگیری مولفه هایی مانند ویژگی های شرکت، تحلیل صنعت و بازار زعفران در داخل کشور و بازارهای هدف صادراتی، شناسایی قابلیت های صادراتی شرکت و قابلیت های سبز به همراه برنامه آمیخته بازاریابی به شرکت های صادراتی پیشرو در صنعت زعفران ایران پیشنهاد می گردد.

پژوهش حاضر در صنعت زعفران و با هدف بخش بندی کشورهای مختلف جهان بر مبنای شاخص های کلان بوده که در قالب چهار معیار جمعیت شناختی، اقتصادی، تجاری و ارتباطی دسته بندی شده است. نوع پژوهش از منظر هدف، کاربردی- توسعه ای و از منظر گردآوری داده ها در دسته مطالعات کتابخانه ای و به روش کاوش داده ها، کمی است. کلیه کشورهای عضو سازمان ملل متحد به عنوان جامعه برگزیده شدند و کشورهایی که دارای جمعیت بالای 500 هزار نفر یا درآمد سرانه بالای 10 هزار دلار در سال بوده به علاوه اینکه یک منطقه استراتژیک قرار دارند به عنوان نمونه انتخاب شدند. از داده های مرتبط با 143 کشور در تحلیل ها استفاده شده است. از روش خوشه بندی سلسله مراتبی با استفاده از نرم افزار SPSS 25 جهت تحلیل داده ها بهره گرفته شد. نتایج پژوهش بیانگر وجود هشت خوشه بوده که بیشترین تعداد مربوط به خوشه دوم با حضور 100 کشور و کمترین خوشه مربوط به خوشه هشتم که تنها شامل ایالات متحده آمریکا است. همچنین بر اساس نتایج از نظر جمعیتی به ترتیب خوشه های پنجم و هشتم و چهارم که شامل کشورهای چین، هند، آمریکا، برزیل، اندونزی، نیجریه و پاکستان هستند به عنوان جذاب ترین خوشه ها در هدف گذاری بازار زعفران ایران انتخاب شدند.

هدف از این پژوهش، تعیین عوامل تاثیرگذار آمیخته بازاریابی بر ارزش ویژه برند در صنعت زعفران است؛ در راستای نیل به این هدف رابطه بین عوامل آمیخته بازاریابی (محصول، کانال توزیع، قیمت، فعالیت های ترفیعی)، چهار بعد ارزش ویژه برند (آگاهی از برند، کیفیت ادراک شده، تصویر فروشگاه و وفاداری به برند) به وسیله معادلات ساختاری سنجیده شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و بر اساس روش گرد آوری داده ها از نوع توصیفی- همبستگی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش، مصرف کنندگان شهرستان اصفهان و یزد محصولات زعفران در سال 1401 هستند. به این منظور با روش نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس نمونه ای مشتمل بر 384 نفر تعیین شد. نتایج حاصل شده نشان داد که بعد محصول بر تمامی ابعاد ارزش ویژه برند اثر دارد؛ همچنین قیمت فقط بر تصویر فروشگاه تاثیر معناداری دارد. همینطور توزیع بر تمامی ابعاد ارزش ویژه برند بجز تصویر فروشگاه اثر معناداری دارد و همچنین ترفیع بر کیفیت درک شده و آگاهی برند تاثیر معناداری دارد. بنابراین، مراکز فعال در حوزه زعفران باید تاکید زیادی بر ایجاد محصول با کیفیت و ایجاد وفاداری به برند داشته باشند. همچنین از طریق افزایش مطلوبیت خدمات پس از فروش، استمرار ملاقات نمایندگان پخش با مشتریان و حفظ تناسب قیمت محصولات خود با کیفیت آنها، تصویر ذهنی مثبت مشتریان از شرکت را ارتقا داده و از این طریق بر کیفیت ادراک شده و آگاهی از برند و وفاداری مشتریان خود تاثیر مثبت اعمال نمایند. اگر ایران خواهان افزایش صادرات زعفران و افزایش نقش و سهم خود در بازارهای جهانی است، باید اصول بازاریابی مناسب را در این صنعت رعایت کرد. ایجاد یک هیئت بازاریابی منطقه ای برای هماهنگی فعالیت های تولید، بازاریابی و صادرات زعفران، توصیه ای به سیاست گذاران برای صادرات بیشتر محصول زعفران با ارزش افزوده به بازارهای جهانی است.

از جمله کارکردهای کلیدی بازارهای مالی کشف قیمت است که به استفاده از قیمت های دارایی در یک بازار برای قیمت گذاری در دیگر بازارها اشاره دارد. از زمان معرفی صندوق های قابل معامله در بورس و افزایش محبوبیت آن ها، استفاده از این ابزار موجب بحث در رابطه با انتقال فرآیند کشف قیمت در بازارهای مرتبط شده است. صندوق قابل معامله زعفران از جمله انواع صندوق های قابل معامله کالایی بوده که به تازگی در  بازار سرمایه کشور مورد داد و ستد قرار گرفته است. با توجه به اهمیت زعفران در بین محصول های کشاورزی، در این پژوهش به بررسی موضوع کشف قیمت در رابطه با این کالا پرداخته شده است. برای بررسی این موضوع، داده های روزانه گواهی و صندوق قابل معامله زعفران سحرخیز از تاریخ 04/08/1400 الی 20/01/1401 با استفاده از مدل کشف قیمت متغیر با زمان مورد بررسی قرار گرفت. آزمون هم انباشتگی جوهانسن نشان از وجود دست کم یک رابطه بلندمدت بین این دو ابزار دارد. آزمون علیت گرانجر نیز نشان داد که علیت از بازار گواهی سپرده به بازار صندوق زعفران سحرخیز می باشد، به طوری که تغییرپذیری های بازار گواهی علت تغییرپذیری بازار صندوق زعفران نیز می باشد. در نهایت استفاده از کشف قیمت متغیر با زمان افزون بر تأیید آزمون علیت، نشان داد که بیش از 85 درصد از فرآیند کشف قیمت در بازار گواهی سپرده و تنها 15 درصد از این فرآیند در بازار صندوق زعفران صورت می گیرد که نشان از عدم تحقق کارکرد کشف قیمت این ابزار مالی در بازار سرمایه کشور شده است. از آن جا که علیت از بازار گواهی سپرده به بازار صندوق زعفران بوده و کشف قیمت این کالا در بازار گواهی سپرده زعفران صورت می گیرد، پیشنهاد می شود که سرمایه گذاران به هنگام سرمایه گذاری در صندوق زعفران، توجه کافی به روند بازار گواهی زعفران داشته باشند. همچنین پیشنهاد می شود که سیاست گذاران به هنگام سیاست گذاری و مداخله در کالای زعفران، دقت کافی نموده و سیاست گذاری را از بازار گواهی سپرده آغاز نماید.    

امروزه رشد صادرات برای کشورها به منزله کلیدی برای بازآفرینی اقتصاد است تقریباً در تمام کشورهای درحال توسعه موضوع توسعه صادرات در رأس اولویتها و سیاستگذاری های دولت قرار دارد همچنان که آگاهی و توجه به اهمیت موضوع صادرات در کشورهای توسعه یافته به شکل بسیار جدی تری وجود دارد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی بازاریابی صادراتی زعفران ایران نگارش شده است. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی صاحب نظران و مطلعین حوزه مدیریت بازرگانی و مدیریت و دست اندرکاران و فعالان در زمینه صادرات زعفران ایران بودند. نمونه گیری با روش نمونه گیری هدفمند انجام شد و مجموع افراد مشارکت کننده تا رسیدن به مرحله اشباح نظر ی 15 نفر بودند. ابزار گرد آوری داده ها و اطلاعات، مصاحبه باز بود. سؤالات این مصاحبه بر مبنای اهداف تحقیق تعیین شد بود. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها نشان داد که الگوی ارائه شده به صورت کیفی شامل نه مقوله اصلی اقدامات بازاریابی، راهبرد کلان، راهبرد خرد، عوامل محدودکننده، عوامل تسهیل کننده، عوامل داخلی، عوامل خارجی، پیامدهای کوتاه مدت و پیامدهای بلندمدت است. بر اساس نتایج الگوی ارائه شده در این پژوهش می تواند به عن وان مبن ایی در زمینه بازاریابی صادراتی زعفران ایران استفاده شود.کلید واژه ها: زعفران، الگوی بازاریابی، صادرات، ایران.

مقدمه وهدف:از آنجا که امنیت غذایی انسان ها و تغییر اقلیم به عنوان مهم ترین موضوع ها در سطح جهان مطرح خواهد بود و با توجه به اهمیت روز افزون اثر تغییر اقلیم بر تولیدات محصولات کشاورزی، امنیت غذایی و وابستگی میزان عملکرد  به نزولات جوی، هدف مقاله حاضر بررسی تأثیر متغیرهای اقلیمی چون دما، بارندگی، نهاده های مصرفی کود و پیاز بر عملکرد زعفران در  شهرستان های استان خراسان رضوی، شمالی و جنوبی طی سال های 1398-1380 است. مواد و روش ها: بدین منظور با استفاده از مدل ریکاردین و مدل خود توضیح مکانی (SAR) تأثیر تغییرات اقلیمی در سه اقلیم گرم و خشک، معتدل و سرد در استان های مذکور بررسی گردید.بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل از مدل در سه اقلیم نشان داد که میزان بارندگی، کود و پیاز برخلاف دما بر عملکرد زعفران تأثیر مثبت و معنی داری دارد و معنی دار بودن ضریب وقفه مکانی متغیر وابسته، وجود اثرات مکانی را تأیید می کند. با توجه به نتایج که درجه حرارت بالا،  کاهش بارندگی و کاهش عملکرد زعفران در دوره های آتی می باشد. باید از ارقام محصول که مقاومت بیشتری در برابر خشکسالی و گرما دارند استفاده شود و کشاورزان خود را با شرایط آب و هوایی تطبیق دهند  تا عوامل جوی خسارت کمتری را به محصول زعفران وارد نمایند.