مدیریت علم

تولید علم، فرایند شکل گیری و توسعه مرزهای دانش و نیز چگونگی تغییر و تحولات علمی از مسائلی است که مورد توجه اندیشمندان و فلاسفه علم بوده و دیدگاه هایی نیز در این باره ارائه شده است. اگر چه می توان گفت که امکانِ توسعه، پیشرفت و حتی دگرگونی علم مورد توافقی همگانی است، اما در اینکه این پیشرفت و تحول مدیریت پذیر است یا خیر، بحث و گفتگو وجود دارد. نوشتار حاضر تلاش می کند با نگاهی اجمالی به نظریات پیشرفت علم در ادبیات موجود، با رویکردی قیاسی استقرایی و با استفاده از روش های فراتحلیل، نظریه مدیریت تحول در علوم انسانی را تبیین کند. در این نظریه چهارچوب کلان، عناصر کلیدی و مؤثر در تحول علوم انسانی احصاء و با اولویت سنجی و وزن دهی هر کدام، چگونگی ترابط و تأثیر و تأثر آنها بر یکدیگر در راستای تحول در علوم انسانی بررسی می شود. عوامل جامعه شناختی، یعنی نهادهای سیاست، اقتصاد، تعلیم و تربیت و رسانه در سپهر ارزش های دینی و اصول عقلانی مهم ترین عوامل تأثیرگذار در مدیریت تحول علوم انسانی به شمار می آیند.

این تحقیق از نظر هدف کاربردی؛ از نظر شیوه گردآوری اطلاعات، توصیفی - پیمایشی و از نظر ماهیت داده ها «آمیخته» از نوع اکتشافی انجام شده است. رویکرد پژوهش در بعد کیفی با بهره گیری از راهبرد پدیدارنگاری تنظیم شده است. مشارکت کنندگان در بخش کیفی پژوش 17 نفر از اساتید و اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بودند. در بخش کیفی تحقیق، داده ها با استفاده از مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته جمع آوری شده و برای بررسی صحت یافته ها از روش بررسی توسط اعضاء استفاده شد. داده های حاصل از بخش کیفی با کاربست کدگذاری تحلیل محتوا در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند. همچنین در مرحله کمّی پژوهش، براساس معیارهای استخراج شده از مرحله کیفی به طراحی پرسشنامه پرداخته شده و با استفاده از فرمول کوکران از تعداد 514 نفر از اساتید و اعضاء هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با روش نمونه گیری «خوشه ای» مطالعه به عمل آمده است. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Smart PLS و در قالب روش مدل سازی معادلات ساختاری انجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که مأموریت گرایی پژوهش، حاکمیت نورآوری علمی، مسئولیت اجتماعی، تقویت توان تاب آوری و اثر بخشی پژوهش ها، جزء ابعاد و مولفه های تبیین کننده ارتقای پایداری ملی موثر بر مدیریت علم دانشگاه می باشند و مدل اندازه گیری ارائه شده برای شناسایی مولفه های مذکور از کیفیت لازم برخوردار است.

ممناطق ویژه علم و فناوری مجموعه ای متمرکز از دانشگاه ها، پارک های علم و فناوری، مراکز تحقیقی، شرکت های با فناوری برتر و... است که در یک فضای جغرافیایی و در یک منطقه اقتصادی با مدیریت متمرکز و ساختار حقوق خاص تشکیل و به تولید محصولات و خدمات دانش محور می پردازند. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی بومی برای مدیریت علم با رویکرد پدافند غیرعامل به منظور توسعه مناطق ویژه علم و فناوری در کشور انجام شده است. در این پژوهش ادبیات مورد نیاز از طریق مطالعه کتابخانه ای، مصاحبه عمیق و خبرگی تهیه و سپس تنظیم و توزیع پرسشنامه در جامعه آماری صورت پذیرفت. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها توسط نرم افزار Spss26 و نرم افزارSmart PLS (مدلسازی معادلات ساختاری) انجام شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که ابعاد اصلی تشکیل دهنده الگوی بومی مدیریت علم با رویکرد پدافند غیرعامل شامل شناخت آسیب ها؛ شناخت تهدیدها؛ افزایش بازدارندگی؛ تداوم خدمت رسانی و ارتقای پایداری ملی می باشند. همچنین براساس رتبه بندی بعمل آمده، آمایش علم و فناوری و مسئولیت اجتماعی از مهمترین مولفه های الگوی مذکور می باشند.

مقدمه و هدف : امروزه واژه تولید علم در ادبیات کشور جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. هدف از تحقیق حاضر شناسایی آسیب ها و تهدیدهای موثر برمدیریت علم دانشگاه بود. روش شناسی پژوهش : این پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر شیوه گردآوری اطلاعات، توصیفی - پیمایشی و از نظر ماهیت داده ها "آمیخته" از نوع اکتشافی انجام شده است. در بخش کیفی از تعداد 17 نفر از اعضاء هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی از طریق نمونه گیری هدفمند و با استفاده از روش گلوله برفی تا مرز اشباع نظری مطالعه به عمل آمده و داده ها  با استفاده از مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته جمع آوری شد. برای روایی بخش کیفی از مثلث سازی منابع داده ها برای غلبه بر سوگیریهای ذاتی ناشی از به کار گرفتن یک منبع در مطالعات استفاده شد. برای تعیین پایایی، روش پایایی توافق میان دو کدگذار به کارگرفته شد و تحلیل داده ها با روش تحلیل محتوای استقرایی با استفاده از کدگذاری در سه سطح باز، محوری و انتخابی انجام شد. در بخش کمی ابزار پژوهش پرسشنامه بودکه از تعداد 514 نفر از اساتید و اعضاء هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی با روش نمونه گیری خوشه ای مطالعه به عمل آمد. روایی پرسشنامه از طریق روایی محتوا (نظر اعضای مصاحبه شونده و صاحب نظران) و روایی سازه (با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی) انجام شد. بعد کمی با استفاده از نرم افزار Smart PLS و در قالب روش مدل سازی معادلات ساختاری (تحلیل عاملی) انجام شده است. یافته ها : نتایج مطالعه کیفی نشان داد شاخص های؛ سیاست های ساختاری و مدیریتی، محیط آموزشی، محیط ارتباطی، محیط حقوقی و محیط فکری و انگیزشی جز ابعاد و نشانگرهای مربوط به بعد شناخت آسیب ها و شاخص های؛ شرایط زمینه ای (محیط نزدیک) و شرایط مداخله گرها (محیط دور) جز ابعاد و نشانگرهای مربوط به بعد شناخت تهدیدها می باشند. بحث و نتیجه گیری: آسیب ها و تهدیدهای داخلی تولید علم قابلیت تحلیل و پیش بینی بیشتری نسبت به تهدیدات خارجی دارند و برای مدیریت علم ابتدا می بایست این آسیب ها مورد توجه قرار گیرند.

تحول دانش انسانی از جمله مباحثی است که در جامعه شناسی معرفت با بررسی روابط تحولات اندیشه ای و دیگر عوامل اجتماعی و همچنین فلسفه علم، با پرداختن به موضوع روش علمی و تمایز میان علم و غیر علم و ویژگی های آن همچون قلمرو، ماهیت و عینیت، بررسی می شود. اما طرح این مهم نه صرفاً بحثی وابسته به زمینه های اجتماعی پس از انقلاب اسلامی، بلکه در تمامی تعاملات تمدنی غرب و شرق و مهم تر از آن تعاملات علمی میان باورمندان و دانشمندان در طول تاریخ ردپا دارد. موضوع مقاله حاضر آنکه رویکردهای مختلفی در جامعه شناسی معرفت و فلسفه علم در باب امکان تحول در دانش، پیوند ایمان و دانش، جایگاه عقل و وحی، راه های کسب و تولید علم سخن گفته اند که از جمله ایشان متفکران مسلمانی بودند که به واسطه نفی محوریت اروپا و اسلام خواهی، درصدد طرح دانشی متعهد به پیش فرض های غیرغربی و اسلامی و همواره متهم به ادعای مدیریت علم از خواستگاهی غیرعلمی و حتی سیاسی بودند. هدف مقاله حاضر آنست که با بازخوانی انتقادی مسائل مطرح در مورد تحول دانش انسانی، امکان چنین تغییری در دانش را بررسی کند. روش مورد استفاده در این مقاله رویکرد نظری و تحلیل محتوای کیفی با رویکرد انتقادی بوده است. نتیجه بررسی ها حاکی از آن است که تحول در دانش انسانی معانی مختلفی داشته که در بررسی انتقادی آرای معتقدان و منتقدان کنکاش شده و امکان نظری و عملی این تحول تا زمینه های تاریخی و اجتماعی نسبت علم و دین پیگیری شده و عملکرد جریان تحول خواه در ایران مورد بررسی انتقادی قرار گرفته است.