حکمت عامیانه

حکمت هرچند در اصطلاح قدمای ما، به دو بخش عملی و نظری تقسیم شده و هدف اصلی آن، ترویج راه و روش مناسب اخلاقی با تکیه بر علوم عقلی برای زندگی اجتماعی و فردی دانسته شده است، در کنار این دو، حکمت عامیانه که اغلب خود را در ضرب المثل ها نمایان می کند به نحوی مرموز جایگاه خود را در میان اقشار جوامع گوناگون، مستحکم کرده است. با بررسی و تطبیق حکمت نظری و عملی با حکمت عامیانه می توان گفت با توجّه به کاربرد فراوان عوام از حکمت های عامیانه، این کارکرد، بخش مهمی از فرهنگ جامعه را به وجود آورده است. این حکمت که مورد قبول و پذیرش عامه مردم است، از بُعد فکری، تفاوت عمده ای با حکمت عملی و نظری دارد. از آنجایی که ساخت و پرورش حکمت های عامیانه در دل عوامِ جامعه شکل می گیرد، اغلب دارای پشتوانه و اساس فکری قدرتمندی نیست و به علت کاربرد فراوان در طول زمان، قابلیت تعمیم و شمول یافته است. نبود پشتوانه فکری مناسب با بررسی دلایل کاربرد این حکمت ها و تأثیر آن بر فرهنگ یک جامعه، اساس این پژوهش را تشکیل می دهد. برآورد این پژوهش نشان می دهد که این حکمت ها در مطالعه ای تطبیقی در دو کتاب «سیاحتنامه ابراهیم بیگ» و «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» که از جمله نخستین رمان گونه های فارسی است، می تواند تصویری از اخلاقیات ما ایرانیان را فراروی ما قرار دهد، تا با ضعف و قوّت هویت فرهنگی خویش بیشتر آشنا شویم.