جبر جغرافیا

مقدمه: تمدن ها فرزند جغرافیای خود هستند. جبر جغرافیا به مانند والدینی با ویژگی های ژنتیکی خاص، فرزندی با شخصیتی منحصر بفرد را می سازد. تمدن ایران نیز ریشه در جغرافیای ویژه خود دارد. آب و هوای خشک و نیمه خشک، به فرهنگ و تمدن ایران و شیوه حکمرانی آب این کشور، ویژگی های یگانه ای بخشیده است؛ به طوری که آب و امنیت، جزو مؤلفه های جدایی ناپذیر تمدن ایرانی محسوب می شوند. شیوه حکمرانی جمهوری اسلامی ایران، در قرن بیست و یکم از این قاعده مستثنا نیست. ناگزیری از انتقال آب در طول تاریخ، همواره تبعات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی به همراه داشته است. هدف:  این پژوهش درصدد بررسی ماهیت تاریخی، جغرافیایی و امنیتی انتقال آب از حوضه آبریز زاینده رود به استان های واقع در فلات مرکزی ایران بوده است. روش شناسی:  پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی محسوب می شود و از روش توصیفی- تحلیلی بهره برده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مکانی تحقیق، حوضه آبریز زاینده رود است که در بخش میانی فلات ایران، بین ارتفاعات زاگرس و ارتفاعات مرکزی ایران قرار دارد. یافته ها و بحث: یافته های پژوهش گویای این است که ماهیت انتقال آب در نسبت با دو مؤلفه اساسی «جبر جغرافیا» و «امنیت» باید مورد بررسی قرار گیرد. ناگزیری انتقال آب، مطابق رویکرد تاریخی، جغرافیایی و امنیتی، نیازمند اتخاذ راهکارهایی متناسب با آن است. در گام اول حکمرانی مطلوب آب، باید بر اتخاذ رویکرد ملی در برابر تنش های بینااستانی تأکید شود. بهینه سازی مصرف آب در حوزه های کشاورزی، صنعت و شرب در کنار تمرکز بر پروژه های بدیلی به مانند انتقال آب از خلیج فارس، ذیل راهبرد کلی کاهش نیاز به آب انتقالی از حوضه آبریز زاینده رود، می تواند راهکارهای عملی و اجرایی در اختیار حکمرانان آبی قرار دهد. نتیجه گیری: نتیجه تحقیق نشان می دهد باتوجه به اقلیم خشک و نیمه خشک فلات مرکزی کشور، باید تمامی قوانین، سیاست ها، برنامه ها و رویکردها براساس اصل کاهش نیاز به آب انتقالی از حوضه آبریز زاینده رود بازمهندسی شود.