تمرکز صنعت

رقابت روزافزون در سطح تجاری می تواند به عنوان مکانیزمی اثرگذار در تصمیم مدیران مبنی بر پرداخت سود سهام ایفای نقش کند. در خصوص این ارتباط دو مدل پیامد و جانشینی مطرح شده است. پژوهش حاضر با بررسی نمونه ای شامل 112 سال-طبقه صنعت (در مجموع 126 شرکت) در سالهای 1383 الی 1390 به بررسی ارتباط بین ساختارهای رقابتی بازار و تقسیم سود می پردازد. در این پژوهش ارتباط بین شاخص های رقابتی ( تمرکز صنعت، قابلیت جانشینی محصول، اندازه بازار، موانع ورود به بازار و تعداد شرکتهای فعال) و نسبت سود تقسیمی هر سهم پس از در نظر گرفتن متغیرهای کنترلی (شامل اندازه شرکت، سودآوری، فرصت های رشد، نسبت سودانباشته به کل سرمایه و نسبت بدهی) و با استفاده از روش داده های ترکیبی در قالب پنج فرضیه فرعی آزمون شده است. سپس با استفاده از نمره رقابت که یک معیار ترکیبی برای سنجش رقابت است، به آزمون فرضیه اصلی پرداخته میشود. یافته های پژوهش بیانگر این است که قابلیت جانشینی محصولات و اندازه بازار دارای رابطه مثبت و معنی دار با تقسیم سود می باشد و بین سایر ابعاد رقابت و تقسیم سود ارتباط معناداری مشاهده نشد. فرضیه کلی پژوهش نیز که با استفاده از نمره رقابت آزمون شد، ارتباطی مثبت اما غیر معنادار از لحاظ آماری را نشان داد. از بین متغیرهای کنترلی فقط سودآوری ارتباط معناداری با سیاست تقسیم سود نشان داد.

از آنجا که تمرکز صنعت، بر ابعاد مختلف مالی و عملیاتی شرکت اثرگذار است، در این مقاله تاثیر آن بر شاخص های مالی منتخب شامل پایداری سود، بازده سهام، رشد شرکت و نسبت سودآوری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران(1390-1394) بررسی گردید. معیار سنجش تمرکز صنعت(متغیر مستقل)، شاخص هرفیندال است که بر اساس هر سه عامل فروش، جمع دارایی ها و حقوق صاحبان سهام به صورت ترکیبی محاسبه گردید. بر اساس این شاخص، مشاهدات از لحاظ میزان تمرکز صنعت، در پنج گروه دسته بندی گردیدند. نتایج نشان داد تمرکز صنعت در بالاترین سطح بر پایداری سود تاثیر منفی دارد و در پایین ترین سطح، اثر تمرکز صنعت بر بازده سهام منفی و در سایر سطوح بی معنا است. تاثیر منفی و رو به کاهش تمرکز صنعت بر رشد شرکت در تمامی سطوح تمرکز صنعت مشاهده گردید. سطوح متوسط به بالای تمرکز صنعت دارای ارتباط مثبت معنادار اما ضعیفی با سودآوری است.

سود و توانایی پیش بینی کنندگی آن برای سرمایه گذاران سودمند است و به آنان کمک می کند ریسک و ارزش مورد انتظار بازدهی اوراق بهادار را برآورد کنند. اما عوامل مختلفی بر سود حسابداری و توانایی پیش بینی کنندگی آن تأثیرگذار است، یکی از این عوامل رقابت های موجود در بازار صنایع و تمرکز یا عدم تمرکزی است که در بین شرکت های فعال در یک صنعت وجود دارد. این عامل باعث می گردد که رفتار شرکت ها علاوه بر واقعیات عملکردی خود شرکت، تحت تأثیر رفتار رقبا و توانایی نفوذ بنگاه قرار گیرد. لذا بر پایه این استدلال در پژوهش حاضر با استفاده از یک نمونه متشکل از 92 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 تا 1398 درصدد بررسی تأثیر تمرکز صنعت بر توانایی بازار برای پیش بینی سودهای آتی است. تجزیه وتحلیل نتایج نشان می دهد که اولاً توانایی پیش بینی کندگی سود آتی برای بازدهی شرکت ها در سطح معنی داری نیست. درواقع بین سودهای سال گذشته، سال جاری و سال آتی با بازدهی بنگاه ها ارتباط معنی دار آماری وجود ندارد. ثانیاً نتایج نشان داد که توانایی پیش بینی کنندگی سود حسابداری تحت تأثیر تمرکز صنعت نیز قرار نمی گیرد و سود حسابداری سال گذشته، سال جاری، و سال آتی تحت تأثیر تمرکز صنعت تأثیر معنی داری بر بازدهی بنگاه ها ندارند. ثالثاً قدرت بازار صنعت قادر است که از طریق سود حسابداری سال قبل بر بازدهی بنگاه ها تأثیر معنی داری بگذارند درحالی که سودهای حسابداری سال جاری و آتی تحت تأثیر قدرت بازار صنعت بر بازدهی بنگاه ها اثرگذار نیستند و نهایتاً نیز رقابت در بازار صنعت بر توانایی پیش بینی سود سال جاری جهت تبیین بازدهی بنگاه ها اثرگذار است اما تأثیری بر ارتباط بین سود سال قبل و سال آتی با بازدهی شرکت ها ندارد.