حیاط میانی

معماری نمای خانه­های تاریخی درونگرای فلات مرکزی ایران بیش­تر در حیاط میانی جلوه­گر شده است. به نظر می­رسد در شکل­گیری معماری نمای حیاط خانه­های تاریخی قاجاریه، عوامل موثر گوناگونی وجود دارد که ضروریست به گونه­ای همه جانبه شناسایی و از جهت تاثیر بالا تا اندک، رده­بندی شوند. پژوهش به دنبال این است که چه عامل­ها و زیرعامل­هایی در شکل­گیری معماری نمای حیاط میانی خانه­های تاریخی دوره قاجار در آب و هوای گرم و خشک فلات مرکزی ایران (با مطالعه موردی شهر قزوین) تاثیرگذارند؟ رده­بندی این عامل­ها و زیرعامل­ها در شکل­گیری معماری نمای حیاط بر حسب میزان تاثیر چیست؟ این پژوهش بنیادی در پاسخ به پرسش کلان به صورت پیمایش نظریه­های پایه و بازدید میدانی از خانه­های تاریخی قاجاریه شهر قزوین و گفتگوی محلی و گفتگو با نخبگان صورت گرفته است. در پاسخ به پرسش جزیی برای رده­بندی میزان تاثیر هر یک از عوامل و زیرعامل­ها از روش دلفی و بر پایه دیدگاه کارشناسان و متخصصان آشنا با معماری خانه قاجاریه و نما بهره گرفته شده است. در ادامه یک الگوی نظری پیشنهاد شد و در مورد پژوهی ده خانه تاریخی قاجاری قزوین این الگو مورد بازخوانی و آزمون قرار گرفت. در شکل­گیری معماری نمای حیاط خانه­های قاجاریه ایران، هشت عامل اصلی و سی و سه زیرعامل شناسایی شد. هشت عامل اصلی به ترتیب تاثیرگذاری شامل: اقتصادی، اقلیمی، فناوری ساخت، فرهنگی-اجتماعی، زیبایی­شناسانه، فضایی، سیاسی و شهرسازی می­شود. هر یک از این عوامل به نسبتی در شکل­گیری معماری نمای حیاط میانی موثر بوده­اند. با توجه به دیدگاه متخصصین و نظریه­های پایه و آزمون الگوی نظری ارائه شده، موثرترین، «عامل اقتصادی» و کم تاثیرترین، «عامل شهرسازی» است. در رده­بندی سی و سه زیرعامل­ موثر، موثرترین زیرعامل «تابش» و کم ­تاثیرترین زیرعامل، «معماری شهری» تشخیص داده شد.