ملت قومی فرهنگی

هدف مقاله پیش رو نقد مفاهیم ملّت، ایرانیّت و امر ملّی در آرای سید جواد طباطبایی مبتنی بر آخرین کتاب او تحت عنوانِ ملّت، دولت و حکومت قانون است. ایده ایران، مهمترین دغدغه ای بود که وی تعقیب می کرد برخی از زوایای این ایده به صورت شفاف تری در کتاب یاد شده مطرح شده است. بخش مهمی از کتاب مزبور به دفاع از تجدّد خواهی و تبیین فلسفه سیاسی مشروطیت و نقد سنت گرایان اختصاص یافته است. به عبارت دیگر طباطبایی در این کتاب از ضرورت تکوین مدرنیته سیاسی در ایران سخن گفته است اما در صورت بندی مدرنیته سیاسی، به اصول مدرنیته سیاسی پایبند نمانده است. سوال اصلی مقاله حاضر این است؛ بر اساس رویکرد تجدّد و اصول مدرنیته سیاسی چه نقدی بر تعریف طباطبایی از مفاهیم دولت- ملّت، ایرانیّت و امر ملّی وارد است؟ یافته های این نوشتار بر اساس روش توصیفی- تطبیقی نشان می دهد علیرغم اینکه طباطبایی در کتاب مزبور به تبیین و ترویج فلسفه سیاسی مشروطیت می پردازد؛ اما بر خلاف اصول مدرنیته سیاسی، به جای تعریف سیاسی/ مدرن از ملّت و ایرانیّت و امر ملّی، با رویکردی جوهرگرایانه به تعریف این مقولات پرداخته است که از قضا چنین تعاریفی مانع تحقق مدرنیته سیاسی است.