سوگ و سوگواری

تحلیل مضامین سوگواری در نگاره ها، که عنصری هنری و در خورِ تامل است، می تواند سبب درک عمیق تری از مفاهیم بنیادی سوگواری شود. همچنین لازمه شناخت نگارگری ایرانی، درک ارتباط نگاره ها با متن است که به آن هویت می بخشد. آداب و رسوم سوگواری در هردوره، جلوه گر عقاید و باور یک ملت است. هدف از نگارش پژوهش حاضر، شناخت نگاره هایی با مضمون سوگ در شاهنامه نگاری، که کمتر به آن توجه شده است، و یافتن تفاوت ها در آیین سوگواری بر اساس متن شاهنامه، منابع مکتوب و نگاره ها با رویکرد مطالعات کیفی است. این پژوهش، درپیِ پاسخ به این پرسش هاست که عناصر و شاخصه های نگاره های سوگ در نسخ خطی شاهنامه فردوسی کدام اند؟ و مهم ترین ویژگی های بصری سوگ در نگاره های منتخب چگونه تبیین می شوند؟ با توجه به یافته های پژوهش می توان گفت که نگاره های سوگ در شاهنامه با توجه به آداب و رسوم که در متن و اشعار شاهنامه به آن اشاره شده، خودنمایی می کند. بیشترین نمود سوگواری در شاهنامه نگاری، شاملِ به سر و روی خود زدن، خاک بر سر ریختن، جامه چاک دادن است؛ اما بعضی از نمود های سوگواری که در متن شاهنامه وجود دارد، در نگاره ها مشاهده نمی شود؛ مانند مراحل کفن و دفن، انواع دخمه، مدت زمان سوگواری. روش پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است. از ۱۲ نگاره یافت شده، تعداد ۶ نگاره مرتبط با مضمون سوگ و سوگواری از مکاتب ایلخانی (مغول)، هرات تیموری و صفوی (تبریز دوم و اصفهان) که به نوعی سیر تحول آن است و شاخص ترین نمودها را دارند، انتخاب شده است.