نقش گرفت وگیر

قالی های جانوری عصر صفوی به عنوان تقاطع عناصر بصری و لایه های فرهنگی گوناگون مهم هستند؛ زیرا نمودگار پیدایی سنت نگارگری بر بافته ها بوده و بازتابی از اهمیت مقوله عناصر شکارگاهی نزد شاهان صفویه به شمار می آیند. از این رهگذر اطلاق لفظ زیبا ازسوی بینندگان قالی های جانوری در طول اعصار و سده ها نویسندگان مقاله حاضر را بر آن داشت تا در سنجه اصول مکتب گشتالت، نمونه هایی از آن ها را که دارای نقش گرفت وگیرند، مورد مطالعه قرار دهند. در این پژوهش، سؤال اصلی این است که نظم جایگیری عناصر بصری در قالی های جانوری عصر صفوی بافت کاشان، از منظر اصول مکتب گشتالت چگونه قابل تبیین است؟ ازاین رو هدف از این نوشتار، مطالعه و تحلیل نظم جایگیری عناصر در چهار قالی جانوری صفویه بافت کاشان از منظر اصول کلیدی مکتب گشتالت است. پژوهش از نوع کیفی بوده و در دسته تحقیقات توسعه ای نظری قرار می گیرد. اطلاعات خام اعم از متن و تصویر، از فیش نویسی منابع مکتوب و مشاهده مجموعه های برخط موزه های دربردارنده گنجینه مصور قالی های مورد مطالعه صورت گرفته است. موارد مطالعه به طور هدفمند و با در نظر داشتن مؤلفه هایی چون بافت کاشان، تعلق به عصر صفوی و طرح جانوری گرد آمد. دستاورد پژوهش آنکه در قالی های مطالعه شده، قوانین گشتالت به طور درخور توجهی انکارناپذیر بوده و اصول ده گانه مکتب گشتالت در این قالی ها قابل مشاهده هستند. بیشترین تعداد اصول مکتب گشتالت به کاربرده شده در یک اثر، نه اصل بوده و کمترین تعداد آن به چهار اصل می رسد. اصل نقش و زمینه، اصل تقارن، اصل مشابهت و اصل مجاورت مؤثرترین قوانین گشتالت در قالی های جانوری صفوی هستند و اصل فراپوشانندگی و خطای ادراک دارای کمترین میزان اثرگذاری در این نمونه ها بودند.