قسطنطین

قسطنطنیه، که امروزه به نام استانبول شناخته می شود، یکی از مهم ترین شهرهای واقع شده در مرز دو قاره اروپا و آسیاست که در طول تاریخ شاهد وقایع و فجایع فراوان بوده و بارها ویران و از نو ساخته شده است. در کتاب های معتبر تاریخی، در باب این شهر، مطالب مفصّلی آمده است که در این مقاله، ضمن ذکر اجمالی آنها، رسائل سه گانه ای نیز معرفی خواهد شد. موضوع این رسائل، مطابق عناوین نسخ، «ذکر تاریخ قسطنطنیه و ایاصوفیه»، «تاریخ ایاصوفیه»، و «تاریخ فتح قسطنطنیه»  است، اما محتوای هر سه رساله مشابه یکدیگر و نقل داستان گونه ای در باب پادشاهی «اُستون یانو» نامی، از فرزندانِ قسطنطین، و حکایت بنای کلیسایی با نام ایاصوفیه در زمان پادشاهی اوست. هریک از نویسندگان این رسائل از منبعی متفاوت استفاده کرده اند؛ نویسنده کتاب ذکر قلعه قسطنطنیه و بناء اَیاصوفیه فی التّواریخ ، احمد بن احمد المنشی الجیلانی، آن را از روی «رساله ای مبنی بر تمهیدِ بناءِ اساسِ عمارتِ عالیه ایاصوفیّه، که از زبانِ رومی به فارسی ترجمه کرده بودند» بازنویسی کرده تا «مقبولِ طبعِ سلیم و خاطرِ مستقیمِ هر صغیر و کبیر آید». نویسنده تاریخ ایاصوفیه ، درویش شمس، کتاب را مستقیم از زبان رومی به فارسی ترجمه کرده است. نویسنده تاریخ فتح قسطنطنیه نیز، در پاسخ به خواهش عزیزی، کتابی را که از رومی به ترکی ترجمه شده بوده، به فارسی دری ادا می کند . هرچند به دلیل تشابه بالای این نسخ سه گانه، از نظر حجم مطالب و محتوا، انتخاب یکی و رجحان آن بر دیگری دشوار می نمود، نسخه قلمی منشی گیلانی، به سبب ویژگی های زبانی و ادبی آن، انتخاب و نقل شد. آنچه در ادامه آمده بخش دوم متن نسخه های مذکور است.