بی فرزندی ارادی

هدف این مقاله توصیف تمایل و یا عدم تمایل به فرزندآوری در بین افراد بی فرزند ارادی در شهر رشت و فهم کنش آن ها در زمینه بی فرزندی بر اساس نظریه «جامعه در مخاطره» و «فردی شدن» بک و بک-گرانشایم است. روش پژوهش، میدانی کیفی و تکنیک پژوهش مصاحبه ی عمیق با 13 نفر از افراد بی فرزند است که حداقل 5 سال بی فرزندی ارادی داشته اند. یافته ها نشان می دهند که افراد داشتن یا نداشتن فرزند را به مثابه انتخابی می دانند که می تواند به خاطر انتخاب های دیگر به تعویق افتاده یا سرکوب شود. با این حال،  بین دو جنس از نظر گرایش به بی فرزندی تفاوت وجود دارد. به طوری که زنان مادر شدن را برای شکل گیری هویت خود مهم تلقی می کنند، اما مردان چنین نظری درباره پدر شدن ندارند. مهم ترین دلایل افراد برای بی فرزند را می توان در پنج مؤلفه خلاصه کرد: مسئولیت های بالای پدرومادری، محدویت های اجتماعی فرزند برای والدین، محدویت های زناشویی فرزند برای والدین، هزینه های بالای داشتن فرزند و مخاطره های بارداری برای زنان. گونه شناسی بی فرزندی ارادی سه دسته از بی فرزندان را نشان می دهد. بی فرزندان دائمی، بی فرزندان موقت و بی فرزندانی که تصمیم مشخصی برای داشتن یا نداشتن فرزند اتخاذ نکرده اند.

پدیده بی فرزندی به عنوان یکی از ویژگی های جمعیت شناختی مرتبط با رفتار باروری، موضوع تحقیق حاضر است. این پژوهش به طور خاص و مستقل بر بی فرزندی ارادی زنان در استان خوزستان متمرکز و با روش کیفی و رویکرد نظریه زمینه ای انجام شد. با 28 مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق از زنان بی فرزند که مشکل ناباروری نداشته اند، ولی تصمیم به بی فرزندی دایمی گرفته بودند، اشباع داده ها حاصل شد. بر اساس سه سطح کدگذاری باز، محوری و انتخابی، در نهایت 120 مفهوم یا کد، 19 مقوله فرعی و 6 مقوله اصلی و مقوله هسته بی فرزندی به مثابه یک سبک زندگی از مجموع مصاحبه ها کشف و به عنوان نتیجه، انتخاب این سبک از زندگی، محصول یک عامل نیست و به صورت تصادفی در جامعه شکل نگرفته است. این پدیده، نتیجه یک فرایند زمانی است که مشارکت کنندگان در نهایت با جمع بندی همه عواملی که در این فرایند اتفاق افتاده است، تصمیم به انجام کنش بی فرزندی گرفته اند. ارائه سیاست های اجتماعی که از حق انتخاب زنان در زمینه فرزندآوری یا عدم فرزندآوری حمایت کند، توسعه برنامه های آموزشی و آگاهی افزایی عمومی برای کاهش نگرش های منفی و کلیشه ها درباره زنانی که تصمیم به بی فرزندی می گیرند و همچنین سیاست های حمایتی شغلی برای این زنان پیشنهاد می گردد.