شهر اسفنجی

بهره گیری فراتر از ظرفیت قابل تحمل منابع طبیعی و محیط زیست در فرآیند توسعه شهرها زمینه ساز چالش های متعدّد در محیط شهرهاست. در این زمینه، بوم شهر اسفنجی به عنوان رویکردی نوظهور در برنامه ریزی شهری می تواند به کاهش تخریب های اکولوژیکی انسان در محیط های شهری و تحقق توسعه پایدار منجر شود؛ از این رو محققان در پژوهش حاضر درصدد شناسایی معیارهای مؤثر در ایجاد روسازی های بوم شهر اسفنجی با رویکرد فناوری های زیست محیطی، تعیین میزان اهمیت و عملکرد هر یک از این معیارها در شهر شیراز و ترسیم ماتریس اهمیت عملکرد آنها هستند. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی از نوع پیمایشی است. در این مطالعه ابتدا اعضای پنل خبرگان مطالعه دلفی به تعداد 30 نفر به روش گلوله برفی انتخاب شدند و پس از چندین جلسه، معیارهای با بیشترین امتیاز به عنوان معیار نهایی با روش تحلیل اهمیت-عملکرد تجزیه و تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد که از نظر اهمیت، نفوذپذیری و مقرون به صرفه بودن با مقدار 78/3 و 30/3 به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت و از بُعد عملکرد نیز ظرفیت تحمل بار و ظرفیت ذخیره آب با مقدار 16/3 و 04/3 بیشترین و کمترین عملکرد را دارند. همچنین، از نظر موقعیت قرارگیری هر یک از مؤلفه ها در ماتریس IP نفوذپذیری و ظرفیت ذخیره آب در ربع اول، پایداری و ظرفیت تحمل بار در ربع دوم، تقویت اکوسیستم زیرزمینی در ربع سوم و مقرون به صرفه بودن در ربع چهارم واقع شده است. در نهایت، دو مؤلفه نفوذپذیری و ظرفیت ذخیره آب از لحاظ وزن دهی بیشترین وزن (646/2، 442/2) را دارند و از نظر اولویت بندی جزء اولویت های اصلی هستند که باید در زمینه ایجاد روسازی های شهر شیراز به آنها توجه شود.

امروزه با توسعه شهرنشینی، فضای سبز-آبی در مناطق شهری موردتوجه گسترده قرارگرفته و به نماد مهم سلامت اکوسیستم شهری تبدیل شده است. در این زمینه توجه به خدمات اکوسیستم در برنامه ریزی شهر اسفنجی که توسط زیرساخت های سبز-آبی ارائه می شود اهمیت زیادی دارد. در این راستا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی نقش شهر اسفنجی به عنوان شهری سبز-آبی در ارتقاء سطح خدمات اکوسیستم شهر شیراز انجام شد. پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی است که با روش آمیخته (کمی و کیفی) انجام شده است. به منظور تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون و در قالب نرم افزار MAXQDA انجام شد و جهت رتبه بندی خدمات از آزمون آماری فریدمن استفاده شد. نتایج تحلیل محتوا نشان داد که از 35 مؤلفه شناسایی شده مربوط به چهار مقوله مهم ترین خدمات اکوسیستم زیرساخت های سبز-آبی شهر اسفنجی توسط تیم خبرگان، پس از رتبه بندی مشخص شد که مؤلفه تأمین آب پایدار (A1) از زیرمجموعه خدمات تولیدی، مؤلفه کنترل مؤثر رواناب شهری و کاهش آب گرفتگی معابر (D15) و مدیریت ریسک و خطر سیلاب (D3) از زیرمجموعه خدمات تنظیمی به ترتیب با نمره اکتسابی 25/26، 55/25 و 78/24 در رتبه اول تا سوم قرار گرفت. هم چنین در زمینه خدمات حمایتی زیرساخت های سبز-آبی شهر اسفنجی، مؤلفه های حفظ، احیاء و تقویت پوشش گیاهی (B4) و بازیابی اکوسیستم های طبیعی (B3) به ترتیب با نمره 77/19 و 63/19 در رتبه ده و یازده قرار گرفت و در بعد خدمات فرهنگی-اجتماعی نیز مؤلفه ارتباط و دسترسی بهتر به طبیعت (C4) با نمره 22/19 در رتبه سیزده قرار گرفت