نص گرایی

مدرسه حدیثی قم، به عنوان یکی از مدارس پرقدرت امامیه، از دیرباز مورد اهتمام و دقت اندیش وران بوده است. کاوش ها در زمینه مهدویت در این مدرسه، با کاستی هایی مواجه است. نبود نگاه «مدرسه محور»، «عدم بررسی شاخصه های حدیثی آن دوران» به احادیث مهدوی ازجمله این کاستی هاست؛ ازاین رو این جستار با رویکرد «توصیفی - تحلیلی» در تلاش است به این خلاء مطالعاتی تا قبل از دوران صدوق بپردازد. نقل میراث مهدوی اهل بیت ع از مدارس دیگر مانند کوفه، توسط محدثان مقیم و مهاجر به قم از مهمترین ویژگی این مدرسه قلمداد می شود. تعلق خاطر شدید به نصوص و دوری از عقل گرایی، مقابله با نقل روایات غلو، رعایت نسبی از عدم درج روایات شاذ در منابع حدیثی خود، برخورد با راویان ضعیف در برهه ای از زمان توسط برخی از بزرگان مکتب قم از دیگر امتیازات این مدرسه است. دغدغه مندی نسبت به مسائل روز جامعه در حوزه اعتقادات به ویژه موضوع مهدویت و تبیین روایات متناسب با زمانه خود، یکی دیگر از شاخصه های مدرسه آن دوران است.

حههدیث معصههومان )علههل( همههواره یکههی از منههابع مهههم در اسههتنباط معههارف دینههی درگستره های مختلفی بوده است. تو ،هه بهه ایهن مقولهه چنهان ذههن و ضهمیر برخهی عالمهانامامیهه، یعنهی محه دثان و ن ص گرایهان را بهه خهویش مشهغول داشهته کهه بهه خهویش ا،هازهنمی دادنههد از حهههدود و ثغهههور ترسهههیم شهههده در روایههات فراتهههر رونهههد. بهههر همهههین اسهههاس، درعرصه های گونه گونی چون کلام، تفسیر، فقه و.. تنها می کوشیدند که از رهگذر نقهل نه صاحادیث و تبویب آن، نظام فکری خویش را عرضه سازند. عدم تصری بهه اندیشهه و ارا ههضمنی آن در خلالِ متون روایی، بازشناختِ آن را دشوار ساخته است. محمد بن حسهنص فار یکی از ن ص گرایانی است که با نگارش کتابی روایی چون بصها ر الهدر،ا تکوشهیدهتا نگره خویش در گستره اعتقادات و به صورت خها ص امامهت را بهه منصهه ظههور در آورد.تحلیل باب بندی کتاب و در کنار هم قرار دادن متون روایی مشابه در آن نشان می دهد کهدغدغهه های اصهلی صه فار در عرصهه امامهت پژوهی، ضهرورت و،هود امهام و ویژگی ههای اواسهت. او در میهان ویژگی ههای امهام بهر علهم و مسها ل در پیونهد بها آن چهون منهابع، وسهایدریافت و گستره آن و قدرت تأ کید بسیار دارد.