مکانیزم علی

تحلیل نظریه پردازان برجسته جامعه شناسی ازجمله ماکس وبر را به راحتی نمی توان ذیل دوگانه پارادایمی  اثبات گرایی و تفهمی-تفسیری قرار داد. بازخوانی نظریه های وبر نشان می دهد که آثار او بسیاری از مؤلفه های رئالیسم انتقادی را دارد. رئالیسم انتقادی به عنوان یکی از پارادایم های علوم اجتماعی معتقد است جهان واقع مستقل از شناخت انسان وجود دارد. جهان شامل ساختارها، تمایلات، نیروها و مکانیزم ها و رویدادها است. جهان از طریق ساختارها و اجزا  و تمایلات خود را حفظ می کند. در ساختارها است که مکانیزم های علی فعال می شوند، رویدادهای را خلق می کنند و آن ها را بازتولید می کنند.  جهان اجتماعی نیز همچون جهان طبیعی ساختارها، تمایلات و مکانیزم ها است؛ با این تفاوت که کنش های اجتماعی در آن دخیل است. کنش های اجتماعی می توانند نقش مکانیزم های علی را بازی کرده و پیامد ها و نتایجی را ایجاد کنند. دلایل کنشگران در یک موقعیت اجتماعی خاص اتفاق می افتد و جزو علل پدیدآورنده یک پدیده است. درواقع، ساختارها مکانیزم های علی را در زمینه اجتماعی فعال می کنند و رویدادی را رقم می زنند. این پارادایم، ترکیب ساختار/مکانیزم/زمینه/رویداد را برای تبیین جهان اجتماعی به کار می گیرد و در این مسیر از استراتژی پس کاوی، مفاهیم انتزاعی و مدل ها استفاده می کند. برای شناخت این مکانیزم ها رئالیسم انتقادی از استراتژی پس کاوی، مفاهیم انتزاعی و مدل ها استفاده می کند.  نظام معرفتی وبری تحت تأثیر نوکانتی ها بین واقعیت و ارزش تفاوت قائل است. علم تخصصی است که واقعیت را بررسی می کند. واقعیت اجتماعی پدیده معناداری است که هم می توان آن را توصیف کرد که به آن کفایت معنایی می گویند و هم می توان آن را تبیین کرد که به آن کفایت علّی می گویند. استراتژی وبر، استراتژی تفهمی و پس کاوی است. کتاب اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری نمونه ای از تفسیر هرمنوتیکی و نمونه درخشانی از کشف مکانیزم علّی است.  در آن گروه منزلتی پروتستان ها از طریق جهت گیری مذهبی زهد و ارزش بودن کار توانستند خواسته یا ناخواسته روحیه اقتصادی سرمایه دارانه را رقم بزنند.