آموزش مهندسی

از جمله علل کلیدی که سازمان ها و به ویژه مراکز آموزش عالی را به سمت ناکارآمدی سوق می دهد، عدم ارزیابی فرآیندها و نتایج حاصل از آنها می باشد. چنانچه مراکز آموزش عالی جایگاه خود را شناخته و از نقاط ضعف خود آگاهی یابند، بی تردید درصدد رفع آن نواقص اقدام خواهند نمود. هدف از این پژوهش، که دامنه انجام آن یکی از مجتمع های فنی - مهندسی است، ارایه یک روش در ارزیابی عملکرد مدیریت مراکز آموزش مهندسی بر اساس مدل تعالی EFQM است. از آنجا که فضای تصمیم گیری حاکم بر مراکز آموزش عالی، همچون بسیاری از سازمان ها، عموما فازی است، لذا به منظور تطابق بیشتر این روش با شرایط حاکم بر فضای تصمیم گیری، الگوی پیشنهادی در محیط فازی طراحی شده است تا بتوان به ارزیابی دقیق تری از عملکرد مدیریت مراکز آموزش مهندسی دست یافت.

علم و فنّاوری در جهان امروز دارای نقشی کلیدی در اکثر حوزه هاست. این نقش به ویژه در سه حوزه سیاست گذاری، آموزش مهندسی و فضای عمومی از اهمیت بسیار برخوردار است. از این رو چیستی و چگونگی رابطه بین آنها اهمیت فراوانی دارد. در باور عمومی غالب رابطه این دو بدین صورت تعریف می شود که فنّاوری همان علم کاربردی است. هدف ما در این نوشته بررسی و نقد این باور از طریق استدلالات نظری و تجربی است. نشان داده می شود که این خوانش از رابطه علم و فنّاوری درست و دقیق نیست و نیازمند بازبینی و بازتعریف است. در انتها نیز پیشنهادهایی برای حالات بدیل رابطه بین علم و فنّاوری مطرح می گردد.

این پژوهش با هدف طراحی چارچوب برنامه درسی شایستگی محور در رشته ی مهندسی فناوری اطلاعات انجام شد. پژوهش از نظر طرح جزء پژوهش های کیفی از نوع مطالعه ی موردی بود. مشارکت کنندگان بالقوه ی پژوهش، 15 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه های استان فارس در حوزه فناوری اطلاعات و نیز 12 نفر ازکارفرمایان بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از دو ابزار " بررسی اسناد " و " مصاحبه نیمه ساختار یافته " استفاده گردید. با روش همسو سازی، اعتبارپذیری داده ها تایید شد. به منظور تحلیل داده ها، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. در ادامه،   کدگذاری داده ها برای شناخت عوامل، ملاک ها و نشانگرهای الگو انجام شد. به کمک مصاحبه، داده های کیفی اولیه حاصل گردید و از معیارهای اعتبارسنجی داده های کیفی برای سنجش اعتبار اولیه داده ها استفاده شد. به کمک روش تحلیل مضمون چهارچوب اولیه مدل شکل گرفت و بر اساس نتایج به دست آمده، ابعاد و مؤلفه ها در یک مضمون فراگیر، جای گرفتند. مهم ترین یافته های پژوهش عبارت بودند از: چارچوب پیشنهادی مناسب برای آموزش مهندسی فناوری اطلاعات را می توان در قالب چهار شایستگی کلی:  فنی،  رفتاری،   زمینه ای و  ادراکی ارایه نمود. نتایج  این مطالعه می تواند در طراحی و تدوین برنامه درسی مهندسی فناوری اطلاعات مورد توجه برنامه ریزان   قرار گیرد.

رفاه و آسایش مادی کنونی بشر، مرهون فعالیت های مهندسی است. مهندسی و فناوری مقولاتی در هم تنیده اند که به سختی می توان بین آن دو مرز شفافی را ترسیم کرد. می توان ادعا نمود که کار یک مهندس در نگاه کلان چیزی جز کاری فناورانه نبوده هر چند همه کارهای فناورانه از جنس کارهای مهندسی نمی باشد. توجه به چشم انداز بیست ساله نظام و افق تمدن نوین اسلامی که مبنای برنامه ریزی کلان همه بخش های کشور است، نشان دهنده اهمیت نقش مهندسان در تحقق این آرمان می باشد. از آنجا که می بایست ایران، کشوری باشد که در سطح منطقه برترین جایگاه را در علم و فناوری کسب کند، بی تردید، بار اصلی آن بر دوش متخصصان و به ویژه مهندسان است. مهندس معمولاً ارتباط کلیدی بین نظریه ها و کاربردهای عملی برقرار می کند. مهندس باید علاوه بر دارا بودن دانش نظری، دارای تفکری سازنده و خلاق باشد. همچنین باید ضمن داشتن مهارت در به دست آوردن نتایج کاربردی و معقول، توانایی هدایت گروه را تا رسیدن به هدف داشته باشد. از یک مهندس، انتظاراتی بسیار فراتر از دانستن مجموعه ای از دانش های بنیادین و فناوری های نوین می رود. الگوی کلی نظام آموزش مهندسی باید در راستای ایجاد مجموعه ای از شایستگیهایی باشد که فهرست آنها در بخش های آتی مطرح می گردد . هر چند رسیدن به همه شایستگی های مطرح شده امری غیر ممکن است ولی حداقل می بایست به مجموعه شایستگی های مورد اشتراک نهادها و مؤسسات معتبر در این حوزه توجه وی ژه ای صورت پذیرد. در ضمن پیش نیاز بسیاری از شایستگی ها در دوره تحصیلات مدرسه ای و حتی قبل از آن باید مهیا گردد.

هدف از انجام مطالعه حاضر، بررسی زیرساخت های فلسفی آموزش اخلاق حرفه ای در دانشکده های مهندسی همراه با معرفی رویکردهای فلسفی مورد توجه و مغفول در این زمینه بوده است. مکاتب فلسفی علاوه بر اینکه به عنوان لنزهایی برای بررسی آموزش اخلاق مهندسی تلقی می شوند، در تنظیم برنامه های آموزشی مهندسی نیز تأثیرگذار بوده و می توانند بین موارد علمی و غیرعلمی تعادل ایجاد کنند تا دانشکده های مهندسی از این طریق بتوانند مهندسینی هم خبره در علم و دانش و هم مزین به اخلاق مهندسی پرورش دهند. با توجه به مطالعات و نتایج مختلف گزارش شده در این زمینه، پژوهش حاضر با هدف گردآوری و مقایسه پژوهش های انجام شده به روش مرور نظام مند، در پایان سال 2021 میلادی انجام گرفت. به همین منظور موتورهای جستجوی Scopus و مگیران با بررسی عبارات  Philosophy” و  Engineering ethics education” در عنوان، کلیدواژه و چکیده مقالات مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج حاصل از بررسی مطالعات نشان دهنده یک زیرساخت فلسفی غالب مورد توجه و هشت زیرساخت فلسفی مغفول است. 76/82% مقالات مدرنیسم را رویکرد غالب اما ناکارآمد دانسته اند و 65/52% مقالات عدم توجه به رویکرد جامع (مشمول) در آموزش اخلاق مهندسی را  مغفول ترین رویکرد معرفی کردند. جایگاه رویکرد پسامدرنیسم، پدیدارشناسی، انسان محور، جامع، مذهبی، مشارکتی، موقعیتی، انتقادی، ساختن گرایی در پرورش مهندسینی اخلاق مدار و حرفه ای در عصر کنونی خالی است. 

یکی از رویکردهای رایج بازنگری برنامه های درسی، ترسیم یا نقشه کشی برنامه درسی است. در این رویکرد استادان به صورت مشارکتی، نقشه برنامه درسی اجراشده را ترسیم کرده و در مرحله بعد، کل برنامه درسی یا بخش هایی از آن را بازنگری می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان گرایش گروه های مهندسی به اجرای رویکرد ترسیم برنامه درسی و نیز بررسی پیش بایست های اجرای آن بود. در این راستا 14 نفر از مدیران گروه های مهندسی دانشگاه کاشان، به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و برای گردآوری اطلاعات با آنان مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. داده های حاصل از مصاحبه ها در محیط نرم افزار اتلس تی به روش کل گرایانه کدگذاری و مقوله بندی شد. پایایی در کدگذاری به روش توافق میان کدگذار محاسبه شد که برای کدهای منتخب از 56/0 تا 67/0 به دست آمد. یافته ها نشان داد که علی رغم تفویض اختیارات لازم، بازنگری برنامه های درسی مهندسی به شکل نظام مند انجام نشده است. ذهنیت استادان مهندسی بیشتر متناسب با رویکرد متمرکز و منتظر ابلاغ برنامه های درسی از سطح بالا است. از تحلیل نظرات مصاحبه شوندگان می توان گفت که اگر چه ضرورت اجرای رویکردهای غیرمتمرکز نظیر ترسیم برنامه درسی به طور کامل توسط استادان رشته های مهندسی درک می شود اما عواملی نظیر عدم آگاهی از اختیارات دانشگاهی برای برنامه ریزی درسی، فقدان مقررات آموزشی و اداری شفاف و فقدان پشتیبانی های لازم، باعث گردیده که از رویکردهای غیرمتمرکز به طور نظام مند بهره برداری نشود.

 فرهنگ کیفیت زیر مجموعه ای از فرهنگ سازمانی به شمار می آید که هدف آن ارتقای مستمر کیفیت است. بر این اساس، فرهنگ کیفیت در یک دانشگاه را می توان در بر دارنده مجموعه باورها، روابط، گرایشها، ارزشها و امور مشترکی دانست که اعضای هیئت علمی، مدیران و سایر کارکنان دانشگاه برای بهبود و تضمین کیفیت فعالیتهای دانشگاه انجام می دهند. فرهنگ کیفیت شامل دو بخش است: الف) روانشناختی/ فرهنگی؛ ب) فرایندهای رسمی بهبود کیفیت. جنبه روانشناختی فرهنگی کیفیت را می توان در سطح فردی و جمعی مد نظر قرار داد. همچنین، فرایندهای رسمی بهبود کیفیت در بر دارنده فرایند تعریف کیفیت، الگو سازی، تدوین ابزار اندازه گیری و نیز فرایند گردآوری داده ها، اطلاعات، قضاوت در باره کیفیت، تدوین گزارش و بالاخره، اقدام برای بهبود و تضمین کیفت است. در این مقاله ابتدا به مجموعه باورها، ارزشها، گرایشها، انتظارات و امور مشترکی اشاره شده است که لازم است اعضای هیئت علمی، مدیران و سایر کارکنان یک دانشگاه در خصوص فرایند بهبود مستمر کیفیت در یک دانشگاه سهیم باشند. پس از آن، درباره ضرورت تعهد اعضای هیئت علمی در قبال دستیابی به کیفیت در سطح گروههای آموزشی در فرایند ارزیابی درونی و برونی بحث و سپس، مؤلفه ساختاری/ مدیریتی بهبود کیفیت به عنوان بخش انکار ناپذیر فرهنگ کیفیت، تحلیل شده است. سرانجام، به چگونگی اشاعه فرهنگ کیفیت در دانشگاه، به ویژه در گروههای آموزشی مهندسی، پرداخته شده است.

به دنبال تأسیس انجمن آموزش مهندسی ایران ایجاد سازکاری برای ارزشیابی برنامه های آموزش مهندسی در دستور کار قرارگرفت. این بررسیها به تأسیس سازمانی مستقل برای ارزشیابی برنامه های آموزش مهندسی کشور منجر شد. وظیفه اصلی این سازمان اعتبار سنجی کارایی برنامه های آموزش مهندسی کشور است. میزان کارایی یک برنامه آموزشی با تواناییها و دستاوردهای کسب شده دانش آموختگان آن سنجیده می شود. پیش نیاز هر فرایند ارزشیابی، ارزیابی درونی برنامه توسط خود مؤسسه آموزشی است. ارزیابی درونی با تعریف هدفهای برنامه و درسها، برحسب دستاوردهای یادگیری دانشجویان، آغاز می شود. سپس، روشهای ارزیابی انتخاب و با استفاده از آنها داده های مناسب گردآوری می شود. مرحله نهایی این فرایند تبدیل داده های گردآوری شده به اطلاعاتی است که اعمال آنها به بهبود برنامه منجر شود. ارزیابی درونی حالتی چرخه ای و مداوم دارد و بازخوردهایی که از هر مرحله گرفته می شود، بر اقدامات بعدی تأثیر می گذارد. حاصل ارزیابی درونی پرسشنامه تکمیل شده ای است که همراه با مستندات لازم برای مؤسسه ارزشیابی ارسال می شود. ارزیابی درونی زمانی قابل بررسی توسط مؤسسه ارزشیابی است که به گونه ای استاندارد انجام شده باشد. هدف این مقاله پیشنهاد رویه ای اجرایی برای ارزیابی درونی برنامه های آموزش مهندسی کشور است. این الگو، با توجه به برایند آنچه در سطح جهان به ویژه در آمریکای شمالی رایج است، تدوین شده است که پس از تصویب به عنوان رویه مورد تأیید سازمان ارزشیابی آموزش مهندسی ایران به کار گرفته خواهد شد.

هدف اصلی این پژوهش تعیین ضرورتهای اصلی در تدوین راهبردهای آموزش مهندسی کشور بوده است، به طوری که با در نظر گرفتن این ضرورتها در راهبردهای آموزش مهندسی بتوان برای اصلاح این نوع آموزشها و متناسب ساختن آنها با نیازها و شرایط جدید اقدام کرد. بدین منظور، از روش تحقیق توصیفی پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری شامل صاحبنظران آموزش مهندسی بوده است که 40 نفر به عنوان نمونه آماری در این پژوهش شرکت کردند. ابزار گردآوری داده های پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که چهار جنبه اصلی این ابزار عبارت ا ند از: چالشهای آموزش مهندسی، الزامات آموزش مهندسی، دوره ها و دروس مورد تأکید در برنامه درسی و فعالیتهای یادگیری مورد نیاز دانشجویان. داده های پژوهش با روشهای آماری مناسب تحلیل شدند. نتایج نشان داد که اصلاح آموزش مهندسی در کشور ایران ضروری است. در این خصوص، مشکلات اجتماعی و اقتصادی مهم ترین چالشهای آموزش مهندسی به شمار می روند و برای مواجهه با این چالشها متناسب کردن آموزش مهندسی با نیازهای علمی، آموزش جهانی و کارآفرینی و کاربردی شدن از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین، برای پاسخگو کردن برنامه های درسی آموزش مهندسی در قبال نیازها و شرایط جدید باید دروسی با استفاده از کامپیوتر، دروس عملی از قبیل پروژه، آزمایشگاهها، کارآموزی و کارگاهها و دروس زبان انگلیسی مورد تأکید قرار گیرند. سرانجام، برای مسئولیت پذیری بیشتر دانشجویان مهندسی و مشارکت آنها در توسعه پایدار جامعه گذراندن درس اخلاق مهندسی و درس محیط زیست و انرژی توسط آنها الزامی است.

پیش نیاز هر اقدامی برای ارتقای آموزش مهندسی ایران شناسایی کاستیهای کنونی آن است. روشی کارامد برای تعیین جایگاه آموزش مهندسی کشور، در مقایسه با آموزشهای مشابه در کشورهای پیشرفته، بررسی ضوابط و ملاکهایی است که برای یک آموزش استاندارد پیشنهاد شده است. مهم ترین این ملاکها عبارت اند از: وضعیت دانشجویان و آموزشگران، هدفها و دستاوردهای برنامه، محتوای برنامه درسی، فرایند بهبود کیفیت برنامه، امکانات و حمایتهای صورت گرفته از برنامه. مقایسه برنامه های آموزش مهندسی کشور با این ملاکها نشان می دهد که محتوای فنی اغلب آنها کم و بیش مناسب است. در برنامه های آموزش مهندسی ایران توجه اصلی بر دانش افزایی است و بر آموزش علوم مهندسی تأکید و به مسائلی چون توسعه مهارتها و نگرشهای مورد نیاز برای کار حرفه ای، توجه کمتری شده است. این در حالی است که تأکید آموزش مهندسی مدرن بر دستاوردها نیست؛ یعنی آن چیزی که دانش آموختگان یک برنامه آموزش مهندسی فرا گرفته اند یا کاری که قادر به انجام دادن آن هستند. مناسب ترین راه برای آگاهی از اقناع شدن این ملاک ، ارزشیابی برنامه توسط یک سازمان مستقل است. گذر موفقیت آمیز از فرایند ارزشیابی در سطح ملی و سپس، بین المللی مستلزم رفع کاستیهای برنامه است. نظر به اینکه در کوتاه مدت نمی توان به یک برنامه آرمانی دست یافت، کمبودها را می توان اولویت بندی کرد و در مرحله اول تمرکز را بر موارد دارای اهمیت بیشتر قرار داد. در این مقاله کاستیهای عمومی برنامه های آموزش مهندسی در کشور ایران در مقایسه با ملاکهای در نظر گرفته شده برای برنامه های آموزشی مشابه در دیگر کشور ها، بررسی و برخی از مهم ترین موانع در راه ارزشیابی موفق این برنامه ها تشریح و پیشنهادهایی برای برطرف کردن آنها ارائه شده است.

هدف از این پژوهش بررسی کیفیت آموزشهای مهندسی در شرکت تهران بویلر بوده است. برای این کار ابتدا بر مبنای درک و استنباط فراگیران از کیفیت خدمات آموزشی و ارائه کنندگان این دسته از خدمات، مؤلفه های استاندارد یکی از روشهای اندازه گیری کیفیت خدمات (سروکوال)، مطابق با ویژگی خاص برنامه های آموزشی و وضعیت سازمان مورد بررسی، بومی و سپس، میزان درک فراگیران از کیفیت  خدمات آموزشی اندازه گیری شده است.  جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش شامل مهندسانی است که در سالهای 1388-1384 تحت پوشش برنامه های آموزش مهندسی قرار داشته اند. از آنجا که مطالعه تمام افراد جامعه آماری ممکن نبود، با استفاده از روش نمونه گیری تعداد 245 نفر از آنها انتخاب شدند و پرسشنامه های تهیه شده در اختیار آنان قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین انتظارات مهندسان و عملکرد ارائه شده در ارتباط با هریک از ابعاد پنج گانه مورد مطالعه اختلاف معناداری وجود دارد که نشان دهنده نبود رضایت کامل از کیفیت برنامه های آموزشی است. 

ارتقای آموزش مهندسی برای رشد، تولید، پیشرفت فرهنگی و اقتصادی و ایجاد خدمات اجتماعی آینده ضروری است. در دنیای امروز دانشگاهها می توانند مهارتهای لازم و پیشرفت فنی را با ارائه آموزش و پژوهش مناسب تأمین کنند. این آموزش در کشورهای پیشرفته حالتی پویا دارد. در این کشورها افزون بر اینکه دروس نظری و تخصصی به خوبی به دانشجویان آموزش داده می شود و دانشجویان دروس گوناگونی را در زمینه های مختلف مهندسی آموزش می بینند، فعالیت عملی و کارهای آزمایشگاهی برای حضور هر چه بیشتر و حرفه ای تر دانشجویان در صنعت به خوبی در نظر گرفته می شود، به گونه ای که بیشتر واحدهای گذرانده شده به وسیله دانشجویان به صورت آزمایشگاهی یا پروژه هایی است که با صنعت در ارتباط است. در این مقاله رو شهای کارآمد آموزش مهندسی محیط زیست در کشورهای مختلف جهان بررسی و با نظام آموزشی ایران مقایسه شده و نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدیدهای برنامه های گوناگون تجزیه و تحلیل و در نهایت، راهکارهایی در خصوص کارآمد کردن سامانه آموزشی ایران در زمینه مهندسی عمران-  محیط زیست ارائه شده است.

در این مقاله ضرورت ارتباط صنعت و دانشگاه به عنوان یکی از مهم ترین مؤلفه های توسعه اقتصادی کشور، نقش و وظایف هر یک از این دو نهاد زیربنایی جامعه و موانع ایجاد ارتباطی منطقی و اساسی بین این دو به اختصار بررسی شده است. این واقعیت را باید پذیرفت که مشکلات یاد شده جزئی از موانع توسعه در کشور ما به شمار می رود و از طریق نگرشهای انتزاعی و خلاٌ برنامه ریزیهای توسعه ای مناسب نمی توان به موفقیتهای بزرگ در حل این مسائل دست یافت. علی رغم محدودیتها، الزامات و چالش پیش رو و مسئولیتهای اخلاقی متولیان صنعت و دانشگاه در برابر جامعه باید این واقعیت را پذیرفت که توسعه این رابطه برای هر دو بخش یاد شده سودمند است و لذا، نیازهای داخلی و اقتصادی، این سازمانها را ناگزیر به نزدیکی بیش از پیش و خودجوش به یکدیگر خواهد ساخت. برای بهبود این ارتباط و بر اساس نیازهایی که این دو سازمان به یکدیگر دارند، در این مقاله مدلی برای ارتباط صنعت و دانشگاه  ارائه شده است.

در دو دهه گذشته توجه به کیفیت آموزش مهندسی در نتیجه عواملی از قبیل تحرک پذیری سریع، محیط کاری چند فرهنگی، بین المللی و جهانی شدن آموزش مهندسی، افزایش تعداد دانشجویان و دانش آموختگان مهندسی و گسترش آموزش از راه دور و یادگیری الکترونیکی افزایش یافته است و به تدوین استانداردها و معیارهای حرفه ای در سطح جهانی برای تضمین کیفیت برنامه های آموزش مهندسی منجر شده است. از آنجا که طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه های آموزش مهندسی بر اساس معیارها و ترازهای منطقه ای و بین المللی جنبه ای مهم از تضمین کیفیت آموزش مهندسی به شمار می رود، استفاده از این پارامترها در برنامه های آموزش مهندسی موجب اطمینان دولت و صنعت به دانش و مهارتهای مورد نیاز دانش آموختگان مهندسی می شود. هدف این مقاله تعیین استانداردهای تضمین کیفیت آموزش مهندسی در کشور ایران با رویکردی جهانی است. این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است و در آن از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. سه مدل جهانی در خصوص تضمین کیفیت و اعتباربخشی برنامه های آموزش مهندسی بررسی و تحلیل شدند که وجوه مشترک معیارها و الزامات آنها در قالب هشت دسته استاندارد شامل هدفها و نتایج برنامه، برنامه درسی، هیئت علمی، منابع مالی و خدمات پشتیبانی، فضا و امکانات آموزشی، فرایند تدریس و یادگیری، دانشجویان و سنجش و ارزشیابی مشخص شد. این استانداردها می توانند چارچوبی برای تضمین کیفیت و اعتباربخشی برنامه های آموزش مهندسی در کشور ایران را فراهم سازند، به نحوی که بتوان به ارائه آموزش مهندسی با کیفیت در سطح ملی و فراملی اقدام کرد.

تحولات روز افزون در سطح ملی، منطقه ای و جهانی ارزیابی و بهبود مستمر کیفیت آموزش عالی را به طور عام و آموزش مهندسی را به طور خاص ضروری کرده است. این امر، به ویژه با توجه به مسائل توسعه پایدار، منابع انرژی و آب، محیط زیست، فناوریهای نوین و مسائل دیگر، اجتناب ناپذیر شده است. از این رو، نیازهای آینده به قابلیتهای مهندسی و مهارتهایلازم برای یادگیری مداوم مهندسان باعث شده استکهکیفیتآموزش مهندسی بیش از پیش به عنوان دغدغه ای اساسی مد نظر قرار گیرد. در این خصوص، در اغلب کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی در زمینه ارزیابی و اعتبارسنجی آموزش مهندسی گامهای مؤثری برداشته شده و ساختار سازی به عمل آمده است. تجربه های ملی و بین المللی در ارزیابی آموزش عالی نشان می دهد که ارزیابی درونی و ارزیابی برونی متداول ترین رویکردهای سنجش و ارتقای کیفیت در آموزش عالی است. اما در کشورهای درحال توسعه اگر امکان مشارکت اعضای هیئت علمی در فرایند ارزیابی فراهم نشود، عمل ارزیابی صرفاً اقدامی اداری (بوروکراتیک) جلوه گر می شود و تأثیر آن بر بهبود کیفیت ناچیز خواهد بود. با توجه به مطالب یادشده، در این مقاله ابتدا به شیوه های مرسوم ارزیابی و اعتبارسنجی آموزش مهندسی اشاره و سپس، بر ارزیابی برونی تأکید شده است. پس از آن، در باره تدوین عوامل مورد ارزیابی، ملاکها و نشانگرها و الزامات قضاوت در باره کیفیت بحث شده و بر ضرورت مشارکت اعضای هیئت علمی در فرایند قضاوت تأکید و سرانجام، پیشنهادهایی برای ارزیابی کیفیت آموزش مهندسی در ایران ارائه شده است.

امروزه، یادگیری الکترونیکی به عنوان رویکردی نوین در مرحله رشد و تکامل قرار دارد و لذا، مطالعه عوامل مؤثر بر این گونه یادگیریها و نتایج برآمده از آنها می تواند بر ارتقای کیفیت فرایندهای یاددهی یادگیری بیفزاید. در این پژوهش تأثیر یادگیری الکترونیکی بر توسعه دانش و بهبود مهارتهای شغلی مهندسان شرکت مهندسی برق رسا نیرو  بررسی شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل 283 نفر از مهندسانی است که در سال 1389، حداقل 120 ساعت از آموزشهای حرفه ای خود را به شیوه مجازی و تحت شبکه دریافت کرده اند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 150 نفر تعیین شد و آزمودنیها بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و پرسشنامه های تهیه شده در اختیار آنان قرار گرفت. پرسشنامه متشکل از 30 سؤال بسته پاسخ است که پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 87/. برآورد شده است که نشان می دهد از دقت مناسبی برخوردار است. یافته های پژوهش نشان داد که دوره های الکترونیکی اجرا شده در مؤلفه های توسعه دانش، بهبود مهارتهای شغلی و ایجاد شایستگیهای حرفه ای مهندسان کمتر از سطح متوسط بوده  و نتوانسته است اهداف مورد نظر را برآورده سازد.

ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاهها فرایندی است که در آن اعضای هیئت علمی گروهها در خصوص عملکرد خود قضاوت و تعیین می کنند که از نظر کیفیت در ابعاد مختلف در چه جایگاهی قرار دارند و پس از مشخص شدن سطح کیفیت عملکرد خود، می توانند از نتایج به دست آمده به عنوان دا ده هایی برای برنامه ریزی به منظور بهبود فعالیتهای آینده استفاده کنند. لذا، با توجه به اینکه گروههای آموزشی به عنوان زیر نظام دانشگاهها به حساب می آیند و بهبود کیفیت دانشگاهها وابسته به بهبود کیفیت گروههای آموزشی است، ارزیابی درونی در گروههای آموزشی می تواند گامی مؤثر در رشد کیفی نظام آموزش عالی باشد. ارزیابی درونی با جمع آوری اطلاعات، تحلیل و بازخورد آن می تواند پشتیبان تصمیم گیریهای مدیریت باشد؛ لذا، با توجه به ارزیابی درونی صورت گرفته در برخی از گروههای فنی و مهندسی دانشگاه شاهد، در پژوهش حاضر گزارشهای ارزیابی درونی تأیید شده برای اهداف: 1. بررسی سازکار اعتبارسنجی در گروههای مهندسی دانشگاه شاهد؛ 2. بررسی سطح کیفی گروههای مهندسی دانشگاه شاهد؛ 3. بررسی پیشنهادهای گروههای آموزشی در خصوص بهبود کیفیت؛ 4. بررسی راهکارهای کاربست پیشنهادهای ارائه شده از ارزیابی درونی گروههای آموزشی تحلیل شده است. به منظور اجرای پژوهش حاضر از روش مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک و  نیز تحلیل محتوای گزارشهای تأیید شده ارزیابی درونی در سه گروه آموزشی گروه مهندسی برق قدرت، گروه مهندسی کامپیوتر و گروه مهندسی پزشکی استفاده شد. پس از بررسی پیشنهادهای ارائه شده توسط گروههای مجری ارزیابی درونی، پیشنهادهای کلیدی استخراج و در خاتمه چارچوبی در خصوص کاربست پیشنهادهای مذکور برای بهبود و ارتقای کیفیت آموزشی و پژوهش ارائه شده است.

هدف اصلی این پژوهش تعیین ضرورتهای اصلی در تدوین راهبردهای آموزش مهندسی کشور از دیدگاه مدیران بخش صنعت و اعضای هیئت علمی بود. روش تحقیق توصیفی پیمایشی و ابزار گردآوری داده های پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که 32 نفر از مدیران بخش صنعت و 40 نفر از اعضای هیئت علمی به آن پاسخ دادند. داده های پژوهش با روشهای آماری مناسب تحلیل شدند. نتایج نشان داد که اصلاح آموزش مهندسی در کشور ایران ضروری است. در این خصوص، عدم اطمینان دانشجویان از آینده کاری، مشکلات اجتماعی و مشکلات اقتصادی مهم ترین چالشهای آموزش مهندسی به شمار می روند و برای مواجهه با این چالشها هماهنگ ساختن آموزش مهندسی با نیازهای علمی و آموزش جهانی و همچنین، کارآفرین و کاربردی شدن آموزش مهندسی از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین، برای پاسخگویی برنامه های درسی آموزش مهندسی در قبال نیازها و شرایط جدید باید بر دروس عملی از قبیل پروژه، آزمایشگاهها و کارگاهها، آموزش دروس با استفاده از کامپیوتر و نیز زبان انگلیسی در برنامه درسی رشته های مهندسی تأکید شود. سرانجام، برای مسئولیت پذیری بیشتر دانشجویان مهندسی، مشارکت آنها در توسعه پایدار جامعه و آشنایی بهتر آنان با حرفه مهندسی، گذراندن دروس اخلاق مهندسی، محیط زیست و انرژی و نیز آشنایی با مهندسی توسط آنها الزامی است.

امروزه، مراکز تخصصی دانشگاهی و سازمانهای مهندسی به این دستاورد مهم نایل آمده اند که با تکیه بر نوآوری و توسعه و ترویج آن می توانند پیشگامی و برتریهای بلند مدت خود را در عرصه های رقابتی حفظ کنند. دو عامل تغییرات سریع فناوری و فشردگی رقابت در اهمیت روز افزون نو آوری در صنایع بیشترین نقش را دارند. در این پژوهش تلاش شده است با مراجعه به جامعه مدیران و پژوهشگران (مخترعان) کشور موانع اساسی رشد و بهره برداری از نوآوری شناسایی شود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش آن پیمایشی بود. برای بررسی نتایج از آزمون دو جمله ای، آزمون مقایسه میانگین رتبه، آزمون مقایسه واریانس و آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده شده است. نتایج نشان داد که از دیدگاه مدیران و پژوهشگران بی ثباتی در قوانین حمایتی و نبود سرمایه کافی از جمله موانع مهم رشد، توسعه و کاربست نتایج نو آوری و اختراعات محسوب می شوند. همچنین، نتایج نشان داد که در میزان تأثیر موانع موجود، بین نظر پژوهشگران و مدیران اختلاف و جود دارد، به گونه ای که پژوهشگران منابع مالی را با اهمیت می دانند، ولی مدیران موانع مرتبط با آموزش را مهم تر به شمار می آورند.

در این مقاله آموزش رشته مهندسی نفت در دوره کارشناسی و زمینه های پژوهشی فعال مهندسی نفت در دانشکده های مختلف مهندسی نفت آسیا و استرالیا بررسی و ضمن مقایسه با وضعیت آموزشی این رشته در ایران، راهکارهایی به منظور تقویت آموزش این رشته مهم و حیاتی در کشور ارائه شده است. دو دانشگاه از آسیا و دو دانشگاه از استرالیا که دارای برنامه آموزشی مهندسی نفت هستند، انتخاب شده اند. در هر مورد سعی شده است اطلاعاتی در باره دانشکده، اهداف دانشکده و برنامه درسی دوره کارشناسی مهندسی نفت در اختیار قرار گیرد. در این مقاله تعریف دقیقی از وظایف اخلاقی و حرفه ای مهندس نفت و نیز تواناییهایی که باید در یک دانشجوی دوره کارشناسی ایجاد شود، ارائه شده است. جمع بندی برنامه آموزشی مهندسی نفت در این دانشگاهها نشان می دهد که تقسیم بندی کار ها و تخصصی کردن گروهها یکی از راهکار های اساسی در پایه ریزی ساختار تحقیقات است. از طرفی، تنگاتنگ شدن پیوند های میان علم، فناوری، اقتصاد، جامعه و همچنین، خلاقیت و پویایی علوم و فناوری، اتخاذ رویکرد های نوین مدیریتی را ضروری ساخته است. با توجه به اینکه در کشور ایران دانشجویان مهندسی نفت در طول دوران تحصیل، دانش مدیریت و اقتصاد را  نمی آموزند، اضافه کردن این دروس به سرفصل درسی رشته مهندسی نفت ضروری به نظر می رسد. ضعیف و محدود بودن ارتباط بین دانشگاه و صنعت در آموزش رشته مهندسی نفت و نیز فاصله داشتن سرفصل و محتوی برخی دروس با نیازهای صنعتی، موارد دیگری از نقاط ضعف دانشگاههای کشور در مقایسه با موارد مشابه در دانشگاههای خارجی است که توجه بیشتر متولیان برنامه ریزی درسی در دانشگاه را می طلبد.