پیشینه قصه

در مقام فهم قصه های قرآن، گاه نظرگاهی تفسیری، از یک سو، با پیشینه تاریخی قصه در منابع اهل کتاب تأیید می شود اما از دیگر سو، پاره ای از ظواهر قرآنی، آن را تضعیف می کنند. در این حالت، فهمنده قرآن می تواند به مسیری دوم رود؛ یعنی پیشینه تاریخی قصه را نادیده انگارد و روایت قرآن را مستقل و جدا، فهم کند. بدینسان فهمنده قصه های قرآن، گاه با دوگانه مراعات پیشینه یا نادیده انگاری پیشینه مواجه می شود. تحقیق حاضر به تحلیل چهار قضیه تفسیری می پردازد که در آن ها، دوگانه یاد شده، بارز است. این قضایای چهارگانه عبارتند از: اسحاق یا اسماعیل بودن قربانی ابراهیم، شکسته شدن یا شکسته نشدن الواح موسی، قتل یا عدم قتل پرستشگران گوساله و تعلق یا عدم تعلق یونس به قوم عذاب ناشده. این تحقیق، در مقام تحلیل متن، از همه قرائن درونی و بیرونی مدد جسته است و مبنای تحقیق، باقی ماندن بر پیشینه ها است، مگر آن که قصد قرآن بر روایت گری متفاوت، احراز گردد. با اِعمال این معیار، در دو نمونه نخست، پیشینه گرایی و در دو نمونه اخیر، عدم پیشینه گرایی، راجح جلوه کرده است.