ساعت آبی اژدها

از جمله شاهکارهای بی بدیل و بی نظیر در علم و دانش ایران از باستان تاکنون می توان از ساعتهای آبی ابو العزبن رزاز الجزری نام برد. الجزری از دانشمندانی است که در قرن پنجم (ه.ش) می زیسته است و  آثار باقی مانده از وی بیانگر توان بالای او در شاخه های مختلف علم مهندسی مکانیک از جمله مکانیک سیاّلات و طراحی اجزا، مکانیزمها و مجموعه های مکانیکی است. از میان طرحهای بازمانده از وی می توان از انواع فواره ها، تلمبه های آبکش و ساعتهای مختلف آبی نام برد که هر یک در نوع خود شاهکاری بی مانند در گستره دانش مهندسی محسوب می شوند که بعضا ً حتی بینندگان امروزی را نیز شگفت زده می سازند. در تحقیق انجام گرفته بخشی از این طرحها بررسی و بازنگری، باز طراحی، ساخته و آزمون شدند. در این میان، دو دستگاه ساعت آبی با نامهای "ساعت اژدها" و"ساعت طاووس" انتخاب شدند و  در برنامه کاری این تحقیق قرار گرفتند. این ساعتها تا به حال در کشور ایران ساخته نشده اند و برای اولین بار در سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران در قالب پروژه ای تحقیقاتی با عنوان "طرح فناوریهای قدیمه ایران" در پژوهشکده مکانیک بر اساس مستندات موجود طراحی و ساخته شدند. آزمایشهای انجام گرفته حاکی از عملکرد کامل و دقیق این ساعتها بودند. در این مقاله ضمن معرفی کوتاه الجزری، تاریخچه ای از ساعتهای آبی ساخت وی بررسی و در دنباله شرح جزئیات طراحی مهندسی، چگونگی عملکرد و روابط ریاضی حاکم بر یکی از این  این ساعتها بیان شده است.