آیه ۱۴۳ بقره

قرآن کریم در آیه ۱۴۳ بقره، امت اسلام را به «امت وسط» توصیف کرده و آن را دلیل شایستگی این امت در شهادت دادن بر مردم دانسته است. در باره چیستی «وسط بودن» و مصداق «امت وسط» میان مفسران فریقین اختلاف نظر است. مفسران اهل سنت، «وسط» را به عدل، خیر و اعتدال امت اسلام در مقایسه با امت های دیگر و نیز اعتدال احکام اسلام در مقایسه با احکامِ دین یهود و نصارا تفسیر نموده و مصداق «امت وسط» در قرآن را همه مسلمانان قلمداد کرده اند، برخی نیز اهل سنت را تنها مصداق «امت وسط» می دانند. مفسران امامیه با تکیه بر قرائن و احادیث، مصداق آیه را تنها ائمه اطهار دانسته اند. مقاله حاضر، ضمن بازخوانی دیدگاه های مطرح در باره امت وسط، آنها را در بوته نقد گذاشته، در نهایت به این نتیجه رسیده است که منظور از امت وسط، تنها ائمه اهل بیت هستند که واسطه میان پیامبر و مردم اند، بر این اساس آنان در قیامت از مقام شهادت علیه مردم برخوردارند.

امت، کلان ترین نظام اجتماعی و تمدنی قرآنی است. عبارت «اُمَّهً وَسَطا» در قرآن کریم(بقره: 143) افراد محدودی را مخاطب قرار داده است. خطاب ویژه این آیه در کنار دعوت عمومی قرآن مبنی بر تبعیت از ملت حنیف ابراهیمی در آیه «فَاتَّبِعُوا مِلَّهَ إِبْراهِیمَ حَنِیفا»(آل عمران: 95)، این سؤال را ایجاد کرده است که جایگاه پیامبر خاتم(ص) و پیروان آن حضرت در کنار سایر پیروان ملت حنیف ابراهیمی در نظام تمدنی امت، چگونه تبیین شده است. هدف: هدف پژوهش حاضر، شناسایی مصادیق و ارتباط «امت وسط» و پیروان «ملت حنیف» در نظام قرآنی تمدنی «امت» بود. روش: با روش توصیفی- تحلیلی، پس از مفهوم شناسی و مصداق یابی «أُمَّهً وَسَطا» و پیروان «ملت حنیف»، ارتباط تمدنی «امت وسط» با «ملت حنیف» پژوهش شده است. یافته ها: انسانهایی که به ندای فطرت حق گرای خویش گوش می دهند، پیروان ملت حنیف ابراهیمی اند و امت را تشکیل می دهند. نتیجه گیری: اهل بیت(ع) و کارگزاران ایشان در جایگاه «امت وسط»، مردم را هدایت می کنند. امت وسط، «خَیْرَ أُمَّه» هستند که با دو ویژگی «یَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یَعْدِلُون » در قرآن کریم معرفی شده اند.

در بررسی مفهوم وسط در آیه 143 بقره آراء تفسیری مختلفی بیان شده است که وسط را به معنای عدالت، برگزیده، اعتدال احکام اسلامی و اعتدال خود امت، تفسیر نموده اند. آنچه که با مضمون آِیه تناسب دارد، وسط به معنای «واسطه» است که گروهی از امت، واسطه بین رسول و امت هستند و دستورات الهی را به مردم ابلاغ می نمایند. در تعیین مصداق امت وسط نیز نظریات مختلفی بیان شده است که اصحاب پیامبر، تابعین، فرقه های مذهبی اهل سنت، از جمله آنها است. در نوشتار حاضر با روش استدلالی تبیین گردید، آنچه که از آیات سوره حج استفاده می شود، امت وسط با امت مسلمه که در دعای حضرت ابراهیم در آیات سوره بقره آمده است، از نظر مصداق یکی است می باشد و در سوره حج دو ویژگی عصمت و ذریّه حضرت ابراهیم بودن برای شاهدان اعمال ذکر شده است که با توجه به آیات 59 نساء و 55 مائده و آیه تطهیر که دلالت بر عصمت امیرمؤمنان و اهل بیت رسول اکرم| دارد، اثبات می گردد که آنها فقط مصداق امت وسط و امت مسلمه اند و شاهد اعمال امت در قیامت هستند و رسول اکرم نیز شاهد بر اعمال آنهاست.