تنکه

تنکه، سینی زیرین کوبه ها است که بخش های دیگر کوبه همچون سندان، حلقه و پاچفت، بر آن نصب می گردند. مشبک کاری و قلم زنی، دو شیوه تزئین تنکه های یزد در گذشته بوده اند که قلم زنی از تداول بیشتری نسبت به مشبک کاری برخوردار بوده است. بر این اساس، نگارندگان کوشیده اند با تکیه بر نقوش 18 تنکه قلم زنی شده دوره قاجار، به شیوه توصیفی- تحلیلی و با روش میدانی و کتابخانه ای، به سؤالاتی درزمینه چیدمان، گونه گونی، بنیادها و مفاهیم نقوش تنکه ها، پاسخ دهند. نتیجه این تحقیق نشان داد، نقوش تنکه ها، از چهار الگوی گل و مرغ و بته، هندسی، ختایی و اسلیمی، پیروی می کنند. به نظر می رسد فرم قاب مرکزی تنکه ها، متأثر از کتاب آرایی است و چیدمان نقش، مانند فرش و فضای معماری ایران، بازتابی است از باغ ایرانی و فردوس مثالی. حاشیه ها مانند حصار، تأکیدی هستند بر درون گرایی به عنوان رکن اساسی معماری ایران. اژدها در انتهای شاخه های درخت گونه اسلیمی، دافع نیروهای شر، و نقوش ختایی و حیوانی در میان شاخه ها، خاطره بوستان را در پای درختان اسلیمی زنده می سازند. همچنین سرو و انار در هیئت درخت زندگی، جاودانگی، باروری، زیبایی و سودمندی را برای ساکنین خانه طلب می کنند. آنچه تنکه ها را پس از ویژگی های کاربردی، به طلسمی جهت تعویذ و آرزو بدل ساخته است.