حقوق اشغال

رئیس جمهور ایالات متحده، طی بیانیه ای رسمی در 27 مارس 2019، حاکمیت رژیم صهیونیستی بر بلندی های جولان را که بخشی از خاک کشور سوریه و در اشغال این رژیم بود، به رسمیت شناخت. این اقدام، از زوایای مختلف قابل تأمل و بررسی است. با وجود این، آنچه در این مقاله در پی بررسی آنیم، این مسئله است که به رسمیت شناخته شدن حاکمیت رژیم صهیونیستی بر بلندی های جولان از سوی رئیس جمهور ایالات متحده، از منظر حقوقی چه وضعیتی دارد و چه پیامدهایی به دنبال خواهد داشت. براساس یافته های این پژوهش که به شیوه توصیفی- تحلیلی به انجام رسیده، این اقدام، علاوه بر نقض حقوق بین الملل عرفی در عدم شناسایی وضعیت های ناشی از اعمال زور و نقض قواعد آمره حقوق بین الملل، با قطعنامه های مجمع عمومی و شورای امنیت سازمان ملل متحد به ویژه قطعنامه های 242 سال 1967 و 497 سال 1981 میلادی، در تضاد است و تجاوز به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه محسوب می شود. براساس موازین حقوق بین الملل، نه تنها این تصمیم سبب رسمیت بخشیدن به جدایی جولان از سوریه نمی شود، بلکه به تحقق مسئولیت بین المللی دولت آمریکا منجر خواهد شد. بر این اساس، دولت آمریکا موظف است اولاً به سرعت به وضعیت غیرقانونی مزبور پایان دهد؛ ثانیاً خسارت وارده به دولت سوریه در نتیجه این تصمیم را جبران کند.

حق بر تعیین سرنوشت خود به عنوان یک حق بشری، پایه و اساس سایر حقوق بشری را تشکیل می دهد که به موجب آن، همه افراد و گروه های اجتماعی صرف نظر از قومیت، نژاد، جنسیت و مذهب می توانند امور خویش را در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دست گیرند. در این بین، ملت فلسطین طی بیش از نیم قرن از حق تعیین سرنوشت خود محروم بوده اند و تحت اشغال نظامی در اسفناک ترین وضعیت انسانی زندگی می کنند. دراین راستا، پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد استنباطی و تحلیل محتوا و با تمرکز ویژه بر مسئله فلسطین، به این پرسش می پردازد که حق ملت ها بر تعیین سرنوشت خود در بستر اشغال های طولانی مدت، چه کارکردی دارد و آثار مترتّب بر نقض این حق برای جامعه بین المللی چیست؟ یافته های پژوهش نمایانگر آن است که الزامات حق تعیین سرنوشت به عنوان حکمی برای عدم سلطه، حمایت قانونی از این حق را در اشغال های طولانی مدت، بدون توجه به ابهامات پیرامون معنا و کاربرد حقوق اشغال- فراهم می کند و مانع از اقداماتی می شود که ممکن است انتخاب های محتمل از سوی مردم در خصوص زیرساخت ها، وضعیت قلمرو و نحوه بهره برداری از آن پس از پایان اشغال را محدود کند. بر این اساس، چنین نتیجه گیری شده است که با توجه به قاعده آمره بودن حق تعیین سرنوشت و ارگااومنس بودن تعهدات ناشی از آن در بُعد خارجی، نقض فاحش آن از سوی قدرت اشغالگر، تعهدات سلبی و ایجابی برای کشورهای دیگر در پی دارد.