کاهش آسیب

"آن چه در دنیای امروز در زمینه اعتیاد به مواد مخدر توجه برانگیز شده، اتخاذ سیاست های مبتنی بر کاهش صدمه است که از رهگذر آن، اقدام هایی سازمان دهی می شوند که تا حد ممکن، از وسعت و شدت گرفتن صدمه های ناشی از اعتیاد ـ چه در بعد سلامت فردی و چه سلامت جمعی ـ بکاهد. این برنامه ها در پی شکست سیاست جنایی عدم مدارا (Zero tolerance)، که سال هاست اعمال می شود، در کانون توجه قرار گرفته است. در سال های اخیر سیاست کاهش آسیب های مواد مخدر توجه قانون گذار را جلب کرده است. در خصوص سیاست جنایی قضایی ایران در برخورد با آسیب ها، می توان از یک سیاست پیشرو ـ حتا فراتر از سیاست جنایی تقنینی ـ سخن به میان آورد. "

رفتارهای پرخطر رفتارهایی هستند که سلامت و رفاه افراد را تحت تأثیر قرار می دهند لذا به کارگیری درمان مناسب برای کاهش این خطرات ضرورت دارد. درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی شکلی جدیدی از درمان ها برای اختلال مصرف مواد است که برای کاهش آسیب های بیماران، مدلی مبتنی بر سلامت عمومی و بیماری را فراهم نموده است. برخلاف اشکال سنتی درمان و روش های ترک مواد، درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی به نوعی طراحی شده است که جایگاهی که افراد در آن قرار دارند را نشان دهد. شکل سنتی درمان اختلال مصرف مواد مانع عود در افراد می گردد تا به عنوان یک درمان شکست خورده قلمداد نشود. درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی بر کاهش عواقب منفی مصرف مواد تمرکز می کند و فرصتی برای مصرف کنندگان مواد فراهم می نماید تا تأثیرات مخرب اختلال را کاهش دهند. درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی از طریق شناساندن نشانه های آغاز تمایل به مصرف مواد، افراد را از حال حاضر، اینجا و اکنون خود آگاه می کند. این مقاله، مروری بر کاربرد فنون درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی است که به عنوان یک درمان جایگزین نسبت به برنامه های سنتی مصرف مواد تلقی می شود چرا که این برنامه های سنتی برای هر فردی کارایی لازم را ندارند. بر اساس مبانی نظری و پژوهشی می توان گفت که درمان شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی یک مداخله مؤثر و کارآمد برای اختلالات مصرف مواد است که برای انواع اختلالات مصرف مواد و در نمونه های مختلف توصیه شده است.

نظام عدالت کیفری ایران بعد از انقلاب اسلامی، در راه مقابله با سوء مصرف مواد مخدر به کنش ها و واکنش های متعددی متوسل شده، اما هیچکدام منتهی به کاهش میزان مصرف نگردیده است. از این رو در سال های اخیر دولت بر استفاده از رویکرد کاهش آسیب های سوء مصرف متمرکز شده تا حداقل بتواند از آسیب هایی که به مصرف کننده و جامعه وارد می شود، جلوگیری نماید. لکن با مرور مقررات ایران، در این زمینه، برنامه جامعی مشاهده نمی شود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیل و با استفاده از تجربه کشورهای پرتغال و کانادا به عنوان نمونه هایی مشابه با وضعیت فعلی ایران (از جهت میزان مصرف کننده و در خطر بودن جامعه نوجوانان)، و البته موفق، پیشنهاد می کند «لایحه جرم زدایی از قانون مواد مخدر و درمان مبتلایان به سوء مصرف مواد مخدر» و اصلاح آن در دستور کار قرار گیرد تا بدین وسیله اولاً استفاده از برخی مواد مخدر کم خطر، جرم زدایی شود تا مسؤولین مربوطه با آزادی عمل، سیاستِ کاهش آسیب را اجرا نمایند و ثانیاً از رفتار کلیه مصرف کنندگان مواد مخدر، قضا زدایی صورت بگیرد تا دسترسی به این افراد تسهیل گردد. ثالثاً به دلیل کاهش سن مصرف، نوجوانان نیز در برنامه های کاهش آسیب، مدنظر سیاست گذاران قرار گیرند.

زورگویی پدیده ای ضداجتماعی است که باید با آن برخورد کرد. گرچه چندین مداخله ی ضد زورگویی وجود دارد که در کاهش زورگویی تأثیر دارند، اما مداخلات پیچیده تر و منظم تر تأثیر بیشتری نسبت به تغییرات آموزشی صرف دارند. لذا پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش مثبت اندیشی بر کاهش زورگویی و افزایش استقلال عاطفی نوجوانان شهر طبس انجام شد. پژوهش حاضر از نیمه آزمایشی  از نوع طرح پیش آزمون- پس آزمون دوگروهی است. جامعه ی آماری کلیه دانش پسر دوره متوسطه اول شهر طبس در سال تحصیلی 1396-1395 بود. به منظور جمع آوری داده ها، نمونه ای شامل 30 نفر به روش نمونه گیری تصادفی در دسترس  انتخاب شدند. ابزارهای مورداستفاده جهت دستیابی به اهداف پژوهش عبارت بودند از: مقیاس زورگویی ایلینویز (1999) و مقیاس استقلال عاطفی استنبرگ و سیلوربرگ  (1986) جهت تحلیل داده، از روش های آمار توصیفی مانند محاسبه میانگین، انحراف معیار و آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیره و چند متغیره استفاده شد. نتایج  نشان داد، میانگین گروه آزمایش در مولفه های  زورگویی کاهش  و استقلال عاطفی نسبت به گروه کنترل افزایش یافته است. می توان  گفت که آموزش مثبت اندیشی بر کاهش زورگویی و افزایش استقلال عاطفی نوجوانان موثر بوده است. لذا نتایج پژوهش توجه بیشتر دست اندرکاران عرصه تعلیم و  تربیت در  زمینه کاهش آسیب های دانش آموزی را بیشتر می طلبد. 

هدف این پژوهش تعیین اثربخشی برنامه آموزش کاهش آسیب های ناشی از روابط با جنس مخالف و برنامه مداخله ماتریکس بر اهمال کاری تحصیلی در دختران دانش آموز آسیب دیده از رابطه با جنس مخالف بوده است. طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با دو گروه آزمایش، یک گروه کنترل و در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری دوماهه انجام شده است. از میان 60 دختر آسیب دیده از رابطه با جنس مخالف در پائیز 1397، 36 دختر به صورت هدفمند بر مبنای ملاک های ورود انتخاب و به طور تصادفی در سه گروه مساوی 12 نفری قرارداده شدند و از ابزار پژوهش مقیاس اهمال کاری تحصیلی سولومون و راث بلوم (1984) استفاده شد. گروه مداخله ماتریکس و گروه مداخله آموزشی کاهش آسیب، هر یک 10 جلسه درمانی دریافت نمودند و گروه کنترل درمانی دریافت نکرد. نتایج تحلیل کوواریانس چند متغیری و آزمون تعقیبی نشان داد بین میزان آمادگی برای امتحانات (68/9=F، 001/0=P) و آمادگی برای انجام تکالیف (47/15=F، 001/0=P) در مرحله پس آزمون بین گروه آموزش کاهش آسیب و مداخله ماتریکس با گروه کنترل تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین در خرده مقیاس تکالیف پایان ترم (83/7=F، 002/0=P) مداخله ماتریکس نسبت به برنامه آموزشیکاهش آسیب و گروه کنترل در مرحله پس آزمون نیز دارای تفاوت معنی دار بود. در مرحله پیگیری مداخله ماتریکس فقط باعث کاهش معنی دار در حیطه آمادگی برای تکالیف (82/4=F، 015/0=P) نسبت به گروه کنترل شد (05/0> p ).

اهداف: پژوهش حاضر با هدف مستندسازی و پایش برنامه های کاهش آسیب اعتیاد در زندان های کشور و ارائه راه حل هایی برای بهبود و ارتقای این برنامه ها صورت گرفته است. مواد و روش ها این مطالعه شامل سه مرحله است؛ اول جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعه کتابخانه ای بر اساس شواهد و اسناد موجود در کتابخانه مرکزی سازمان زندان ها؛ دوم استخراج شاخص های پایش بر اساس مرحله اول و تهیه دو چک لیست محقق ساخته و مرحله سوم بازدید میدانی، مراجعه به زندان های مراکز استان و انجام مصاحبه کیفی نیمه ساختاریافته با دست اندرکاران و مطلعین کلیدی درگیر در خدمات درمان و کاهش آسیب. یافته ها: برنامه های کاهش آسیب اعتیاد در اکثر زندان های کشور در حال اجراست. در ابتدا کمبودهای مالی و انسانی، و مقاومت در برابر تغییر از موانع اجرای برنامه ها بود ولی به تدریج به پیشرفت و کیفیت این برنامه ها افزوده شد. درمان های جایگزین با متادون و کلینیک های مثلثی عمده ترین برنامه ها بودند که به تدریج برنامه های سراسری بیماری یابی ایدز و سل با همکاری دانشگاه های علوم پزشکی به آن افزوده شده بود. نتیجه گیری: برنامه های درمان و کاهش آسیب در تعدیل و کاهش بیماری های عفونی از جمله ایدز، خودزنی و رفتارهای خشونت آمیز مؤثر بوده است. برنامه های فرهنگی در کنار برنامه های کاهش آسیب، جلسات توجیهی و حمایت طلبی از مسئولین از راهکارهای مهم در جهت ماندگاری افراد در درمان و تداوم برنامه ها بوده است. با جبران کمبود نیروی انسانی و باز تعریف حوزه های امنیتی در مورد زندانیان عادی امکان استفاده بهینه از امکانات دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی نیز بیشتر فراهم می شود.