تحولات دینی

در چند دهه اخیر، جامعه ایران شاهد شکل گیری و رشد گروه های معنویت گرا بوده است. با توجه به اختلاف عقیدتی و رفتاری آشکاری که اکثر این گروه ها با فرهنگ سنتی جامعه دارند، فراوان شدن آن ها مسائلی را برای جامعه رقم زده است. حفظ نظم اجتماعی در مواجهه با این واقعیت مبتنی بر شناخت علمی و بی طرفانه آن است. جهانی شدن و وجود شباهت بین معنویت ها و عرفان های نوظهور در ایران با تحولات دینی در دیگر نقاط جهان، پژوهشگران را ملزم می کند تا شناسایی تحولات دینی را از چشم اندازی جهانی پی گیری کنند. یک بُعدِ این شناسایی، شناخت روندهای کلان اجتماعی و عوامل تسهیل کننده ای است که بستر مناسب را برای ظهور این تحولات در جهان و ایران فراهم می کنند. مسأله این پژوهش، تبیینِ جامعه شناختی رشد گروه های نوپدید دینی از منظری جهانی و با هدف ارزیابی مواجهه رایج با آن است. در این پژوهش، با استفاده از تحلیل و استنتاج منطقی از پژوهش ها و یافته های پراکنده حوزه تخصصی جامعه شناسی دین، تبیین های مرتبط دسته بندی و تشریح می شوند. این تبیین ها در این جا به سیزده دسته تقسیم شده اند و در پایان و بر مبنای ماهیت تحولات و روندهای استنباط شده از تبیین ها، درباره مواجهه رایج و مواجهه مناسب با گروه های معنویت گرا اظهار نظر شده است. 

با روی کار آمدن قاجاریه و با توجه به گرایشات مذهبی آنها، عتبات عالیات و مسائل مرتبط با آن از جمله زائران جایگاه ویژه ای پیدا کرد. بر این اساس حاکمان کرمانشاه نیز با تبعیت از سیاستهای دولت مرکزی در تهران، بخش مهمی از اقدامات حکومت داری خود در این ولایت را به راه عتبات عالیات و زائران و مسائل مرتبط با آن اختصاص دادند. این پژوهش بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل است به این پرسش پاسخ دهد که راه عتبات عالیات چه نقش و جایگاهی در تحولات اجتماعی و دینی کرمانشاه دارد؟ و چگونه منجر به تغییرات مهمی در اوضاع اجتماعی و دینی این شهر گشت؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که با توجه به اهتمام شاهان قاجار قاجار و حاکمان کرمانشاه در زمینه ایجاد امنیت در راه عتبات و تمهیداتی همچون ایجاد مساجد و تکایا و کاروانسراها جهت رفاه حال زائران موجبات گسترش زائران در این جغرافیا گشت و با توجه به اینکه عالمان دینی، تاجران و شاهزادگان در کنار مردم عادی از افراد مهم از زائران بودند، تعاملات و مراودات حسنه میان آنها و حاکمان و مردم کرمانشاه موجب سکونت دائمی برخی از آنها شد و شکل گیری طبقه متنفذ روحانیت و تجار از همان زمان صورت گرفت و پیامدهای این اتفاق موجب تحولات اجتماعی و دینی مهمی در کرمانشاه گشت که می توان به تقویت گفتمان و مذهب شیعه در تقابل با سایر ادیان و اقلیتهای دینی و نیز گرایشات مشروطه خواهی در آن اشاره کرد.