جامعه عرب

این پژوهش در پی نمایان ساختن رنجهای زن عرب در رمانهای «هیفاء بیطار»، نویسند? سرشناس سوری است. این نویسنده در نوشته های خویش روی هم رفته هم? دوره های زندگی زن عرب از نوجوانی و جوانی تا میانسالی را نشان می دهد. پژوهنده می کوشد رنجهای شخصیتهای زن را در رمانهای این نویسنده سوری بکاود. می توان گفت صدای زن تحصیلکرد? ناکام در سپهر زناشویی، صدای چیر? رمانهای پیش گفته است. در این رمانها، ما با رنجهای زن مطلقه یی آشنا می شویم که فرودست احساس شکست و سرخوردگی است؛ او می کوشد از رهگذر ارتباط با مردان به نبرد دیو تنهایی که سراسر هستی اش را گرفته است برود. از این رو بیشتر رمانهای بیطار، رنجهای زنی را می نماید که با سرکوب جامع? مردسالار عربی و گذر سنگین زمان می ستیزد.

بحث زنان و مسائل مربوط به آنان در جامعه عرب پیش از اسلام از موضوعات مورد توجه محققان و پژوهشگران ایرانی در سالهای اخیر بوده و دهها مقاله در نشریات پژوهشی به چاپ رسانده اند. آنچه اهمیت دارد چگونگی بازتاب وضعیت زن ِعرب پیشااسلامی در این دست از پژوهش هاست. تحلیل انتقادی این مقالات هم زوایای نگرش محققان به وضعیت زنان در این دوره با وجود تقسیم بندی جامعه ی عرب به قبل و بعد از اسلام که نشانگر نوعی گذار به خصوص در ارتباط با وضعیت زنان هست را نشان دهد و هم مشخص می کند که آنها تا چه حد دستاورد و یافته ای جدیدی فارغ از رویکردهای کلیشه ای به جامعه علمی عرضه کرده اند. به این منظور، مقاله پیش رو با روش تحلیل تاریخی و با الهام از روش تحلیل محتوا در استخراج مفاهیم و مقوله ها به بررسی موضوع مورد بحث در بیش از سی مقاله که در دو یا سه دهه اخیر چاپ شده اند، پرداخته است. یافته پژوهش نشان می دهد محققان در اغلب مقالات با ارائه مفاهیم و مقوله های تکراری بر پایمال شدن حقوق انسانی زنان در این دوره تاکید و وضعیت نامناسبی از شرایط زیست اجتماعی آنان که ناشی از کم توجهی به رعایت اصول علمی و تحقیقی در بررسی شرایط زیست محیطی و فرهنگی جامعه ی عرب بدون پیش داوری بوده را به تصویر کشانده اند. هر چند در برخی مقالات رویکرد علمی و پژوهشی با استناد به داده های تاریخی و ادبی وضعیت متفاوت تری را نشان می دهد، اما تعداد این مقالات نسبت به رویکردهای کلیشه ای و نگاه سیاه و سفیدی به دوره قبل و بعد از اسلام محدود است.