ابعاد توسعه

توسعه وابعاد مختلف آن از جمله مفاهیم کلیدی است که در چند دهه اخیر در مطالعات سیاسی ‘اجتماعی‘اقتصادی و فرهنگی کاربرد داشته و در فرهنگ جغرافیای اقتصادی و سیاسی بعنوان یک عامل تفکیک کننده جوامع و کشورها مطرح می گردد. در این مقاله تلاش شده است تا ضمن ارائه تعاریفی از توسعه ‘ شاخصهای توسعه یافتگی و عدم توسعه و شیوه های دستیابی به توسعه را مورد بررسی قرار دهد.

بخش کشاورزی با نقش پذیری اصلی در نظام اقتصادی روستا، زمینه تحول آن را در ابعاد مختلف محیطی، اجتماعی و اقتصادی را فراهم نموده است. از این رو می تواند نقش مهمی در تحقق توسعه پایدار روستایی ایفاء نماید. برای تحقق این امر، منابع سرمایه ای طبیعی، اجتماعی، انسانی و مالی از اهمیت برخوردار هستند. در این میان، سرمایه مالی دارای نقش بیشتری است. مزیت مکانی نسبتا پایین روستا به همراه منابع سرمایه مالی کم در آن، سبب شده تا جریان سرمایه به بخش کشاورزی کاهش یابد. این چالش، سبب شده تا دولت حمایت بخش کشاورزی را با توجه به نظام بهره برداری فردی در قالب طرح اعطای اعتبارات خرد مدنظر قرار دهد. اجرای این طرح، اثراتی بر ابعاد مختلف توسعه سکونتگاه های روستایی داشته است. این مقاله، سعی نموده با رویکردی پیامدگرا به تبیین اثرات اجتماعی – اقتصادی آن بپردازد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی – تحلیلی است. محدوده جغرافیایی مورد مطالعه دهستان کرسف و جامعه آماری، روستاییان و کارشناسان کشاورزی و مالی آن دهستان بوده است. با توجه به دو جامعه آماری مورد مطالعه، از کل واحدهای بهره بردار که در بین سالهای 85- 92حداقل یکبار وام دریافت کرده اند، 157 نفر با استفاده از فرمول تعیین حجم کوکران به عنوان حجم نمونه مشخص شده و نمونه گیری این جامعه آماری با روش طبقه ای و تصادفی صورت گرفته است. از جامعه کارشناسان با توجه به اهمیت معیار سطح دانش و آگاهی آنها از مسئله، با نمونه گیری هدفمند 15 نفر از کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی و بانک کشاورزی انتخاب شده است. برای تحلیل اطلاعات تکنیک آزمون T تک نمونه ای مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که اعتبارات خرد کشاورزی تأثیر یکسان و یکپارچه بر شاخص های ابعاد توسعه بویژه ابعاد اجتماعی – اقتصادی ندارد و سازوکار اجرایی اعطای اعتبارات خرد کشاورزی متأثر از رویکرد سنتی (رشد اقتصادی) از کارآمدی لازم برخوردار نیست. در این ساختار، مدیریت متمرکز (از بالا به پایین) و روابط رسمی و قانونی سبب شده تا منابع مالی ماهیتی محلی و متکی بر پس اندازهای خرد مردم نبوده و از پایداری برخوردار نباشد.

هدف این پژوهش بازنگری جامع در رویه های توسعه مشارکت ورزشی در استان گیلان و ارائه چهارچوب های نظام مند و تحلیلی مناسب بود. این پژوهش گزارشی از چند اثر پژوهشی در سال 95-1394 بود. روش پژوهش تحلیلی-پیمایشی بود. به نمونه آماری مشخصی از کارشناسان (156 نفر)، شهروندان (354 نفر) و مستندات علمی و اجرایی (75 مورد) در حوزه ورزش در استان گیلان مراجعه شد. ابزار پژوهش روش کتابخانه ای، مصاحبه و پرسش نامه متناسب با چهارچوب تحلیل مفهومی پژوهش بود. روش های تحلیلی استفاده شده چهارچوب بندی سیستمی همراه با ارزیابی توصیفی کمی بود. یافته ها نشان داد که براساس مدل، به ترتیب اهمیت، عوامل مدیریت مشارکت، خدمات مشارکت، منابع توسعه، زمینه محیطی، قابلیت های ورزش و زمینه فردی، بر سطح مشارکت ورزشی (متغیر وابسته) اثر تعیین کننده دارند. همچنین، در سه بخش فردی، محیطی و منابع، مهم ترین چالش ها و نیازها حیطه مشترکی (رفتاری، محیط اقتصادی و منابع مالی) دارند. علاوه براین، شهرداری ها و اداره های ورزش و جوانان بیشترین نقش را ادر تقسیم کار بین سازمانی (برنامه ریزی، پشتیانی، اجرا و نظارت) دارند. براساس یافته ها می توان گفت که مشارکت ورزشی به مثابه یک نظام جمعی است و توسعه آن نیازمند ساختار سیستمی مبتنی بر تفکیک و ترکیب مناسب رویه ها و نقش ها با توجه به اولویت های مشخص شده است.

گردشگری شهری در جامعه شهری نقش بسیار مهمی در ساختارهای فضایی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی ایفا می کند. نمادها، المان ها، علائم ماندگار، ازجمله ساختارهای فضایی هستند، که در قالب بناها و معابر عمومی، جایگاهی خاص در گردشگری و جذب گردشگر دارند. هدف پژوهش حاضر، بررسی تطبیقی ابعاد مؤثر بر توسعه گردشگری برج آزادی و ایفل از لحاظ ساختاری و کارکردی و نهادی است. روش تحقیق پژوهش توصیفی تحلیلی و ازنظر هدف کاربردی است. ابتدا داده های مربوط به ابعاد ساختاری کارکردی و نهادی برج آزادی و ایفل، ازطریق آمار سازمانی، و سپس داده های مربوط به عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری برج آزادی، ازطریق توزیع پرسش نامه بین 30 نفر از خبرگان اجرایی و دانشگاهی به دست آمد. برای تحلیل داده های پژوهش، از سه روش تحلیل عاملی اکتشافی،  T-test و مقایسه تطبیقی آمار کمّی گردشگری برج های آزادی و ایفل استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی بیانگر اهمیت بُعد مدیریتی نهادی به عنوان یکی از عوامل مهم در توسعه گردشگری برج آزادی است؛ و نتیجه حاصل از آزمون T  نشان دهنده این است که تأثیر هر یک از ابعاد و عوامل، بر توسعه گردشگری برج آزادی، متفاوت است و به ترتیب عوامل نهادی مدیریتی، سیاسی، کالبدی، فرهنگی اجتماعی، اقتصادی ازنظر خبرگان صاحب امر بیشترین اهمیت را در توسعه گردشگری برج آزادی دارند. همچنین، نتایج مقایسه تطبیقی آمار کمّی گردشگری برج های آزادی و ایفل نمایانگر موفقیت برج ایفل در جذب سالانه نزدیک به هفت میلیون گردشگر و درآمد قابل توجه آن برای کشور فرانسه است. بازار هدف گردشگران برج آزادی، در قیاس با برج ایفل، تنوعی اندک دارد که نشان از ضعف برنامه ریزی و بازاریابی این جاذبه دارد.

امروزه جایگاه اقتصادی شهرها، آینده شهرها و آینده اقتصادی جهان بخصوص جهان در حال توسعه را رقم می زند. عوامل و متغیرهای اقتصادی، تاثیر عمده در شکل گیری و فرم شهر، تعیین ویژگی های کالبدی، اندازه، وسعت و... شهر دارند. آگاهی و اطلاع از ساختمان و طرز کار اقتصاد یک شهر، برای برنامه ریزی ها در هر سطح اعم از شهری ، منطقه ای و کشوری و تجزیه و تحلیل استفاده از زمین ضرورت دارد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل جایگاه اقتصادی شهر چابهار و تاثیر آن بر ابعاد پایداری (اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و فضایی و بهداشتی و درمانی) در نواحی شهری می باشد. رویکرد حاکم بر فضای تحقیق کیفی و کمی و نوع تحقیق کاربردی است. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از مدل های موریس دیویس و ترکیبی چند معیاره Fuzzy TOPSIS استفاده شد. نتایج مدل موریس دیویس نشان داد، نواحی (یک و چهار) با ضریب های به دست آمده بین 5/0 تا 8/0، در گروه نواحی پایداری متوسط و نواحی (دو و سه)، ضریب های بالاتری را به خود اختصاص داده و در گروه پایداری زیاد قرار گرفته اند. در نهایت نتایج مدل تاپسیس فازی نشان داد، در بین ناحیه های مورد مطالعه در شهر چابهار، ناحیه 2 با فاصله از حل ایده آل 80/2، فاصله از حل ضد ایده آل 79/2، و شاخص شباهت 67/0، بالاترین میزان تاثیر را از جایگاه اقتصادی چابهار به خود اختصاص داده است.

این پژوهش با هدف مطالعه تأثیر ابعاد مختلف توسعه اجتماعی در جزیره قشم آغاز شد.، نظریه سیستم پارسنز به عنوان چارچوب نظری انتخاب شد و ابعاد مختلف توسعه بر اساس چهار خرده نظام پارسنز، تعیین شد. روش تحقیق نیز تاریخی و فن استفاده شده در این پژوهش، تحلیل اسناد بود. در نهایت، نتایج حاصل نشان داد که تلاش برای پیشرفت و توسعه در چهار عرصه، فکر، یعنی تحول در آموزش و پرورش و رسانه ها، علم، یعنی شتاب بخشی در تولیدات علمی و نظریه پردازی در جهت رسیدن به استقلال علمی، زندگی، یعنی توجه به ارتقای شاخصه های عدالت، امنیت، رفاه، استقلال، آزادی و معنویت در جامعه، معنویت، یعنی تقویت روحی و انگیزه پیشرفت واقعی در تمام عرصه ها، صورت بگیرد تا بسترهای واقعی برای رسیدن به توسعه هر جانبه در کشور فراهم شود. در برنامه ریزی برای تحقق الگوی پیشرفت باید جمع آوری ذخایر ملی و بالفعل ساختن استعدادها، تشکیل گروه های پژوهشی، توزیع عادلانه امکانات تحقیقاتی و دانشگاهی هدف گذار صحیح، تربیت نظریه پردازان توانا، سرمایه گذاری روی علوم نوین و کاربردی، تقویت روحیه خودباوری و انگیزه پیشرفت مورد توجه قرار گیرد.