گیاه زنبق

ظروف زرین فام عصر صفوی جزئی از آخرین شاهکارهای زرین فام ایرانی است که با عرصه ای متفاوت در تصویرگری تظاهر یافت. نقوش گیاهی و بخصوص تلازم نقش دو گیاه خشخاش و زنبق در ظروف زرین فام این دوران به وفور قابل مشاهده است. تکرار نقش گیاه خشخاش را می توان مرتبط با وضعیت جامعه ی عصر صفوی در مصرف آرام بخش هایی از جنس مخدرات دانست. تداول استعمال انواع افیون ها در این عصر سبب شد تا اطبا و عطاران آن دوره برای کاهش مضرات مخدرات به فکر چاره ا ی دارویی باشند. نقش گیاه زنبق نیز از پربسامدترین نقوش این دوران است که در آثار هنری متفاوت مشاهده می شود. هدف این جستار دست یابی به دلالت های مفهومی نقش خشخاش و زنبق با توجه به اوضاع اجتماعی و تبیین علت همراهی نقش این دو گیاه بر ظروف زرین فام است. بر این اساس تحقیق به سؤالات ذیل پاسخ می دهد؛ 1. کدام جریان اجتماعی مرتبط با تصویرگری این دو نقش بر ظروف زرین فام صفوی بوده است؟ 2. جایگاه نقش دو گیاه زنبق و خشخاش در تاریخ پزشکی دوران صفوی چگونه تبیین می گردد؟ روش تحقیق در این پژوهش توصیفی– تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات بر پایه مطالعات کتابخانه ای، با استناد به منابع دست اول صورت یافته است. نتایج کلی پژوهش حاکی از انتساب دو نقش خشخاش و زنبق پیوسته با رفتارهای اجتماعی چون رواج مخدرات عصر صفوی است. از سوی دیگر التزام این دو نقش را می توان تبلوری از تاریخ پزشکی دانست زیرا با استناد به منابع موثق طبی کهن در دوره اسلامی و منابع پیش از اسلام، گیاه زنبق به جهت ویژگی زایل کنندگی افیون کاربرد داشته است. درنتیجه هم جواری این دو نقش نه به لحاظ زیبایی بلکه در تظاهر ارتباطات پزشکی است که از ساختاری اجتماعی منبعث گشته است.