تحریم های نفتی

هر نوع اخلال در استخراج، فروش، واردات و صادرات نفت و گاز نقش انکار نشدنی در ثبات اقتصادی کشور دارد؛ بنابراین در این تحقیق، با استفاده از یک مدل پویایی شناسی سیستم ها به بررسی نحوه تأثیر تحریم ها بر زنجیره تأمین صنعت نفت ایران پرداخته شده است. نمودار زیرسیستم ها و نمودار علت و معلولی با در نظر گرفتن متغیرهایی که با کمک نظریه داده بنیاد شناسایی شده اند، تدوین شده و تأثیر واردات مواد اولیه مصرفی بر روی توسعه ظرفیت و تأثیر افزایش هزینه مواد اولیه بر بومی سازی تولید مواد اولیه در صنعت نفت مدل سازی شده است. نتایج نشان داد تلاش جهت خنثی سازی تحریم های صنعت نفت با کمک شرکت های دانش بنیان، می تواند در عرض ده سال آینده درآمد را تا 418% افزایش دهد اما با سرمایه گذاری جهت توسعه ظرفیت تولید فراورده های نفتی می تواند تا 27% افزایش درآمد را متأثر سازد و کشور را در مقابل تحریم مقاوم نماید.

هدف از انجام این پژوهش ارائه پاسخ تحلیلی از منظر اقتصاد سیاسی و نیز جامعه شناختی سیاسی به این پرسش است: تحریم های شدید نفتی و بانکی مرتبط با آن در بستر تنش های سیاسی و هسته ای بین ایران و ایالات متحده آمریکا و هم پیمانان غربی آن چه تاثیری بر امنیت ملی ایران در دهه 1390 شمسی داشته است؟ فرضیه پژوهش آن است که با توجه به وابستگی شدید بودجه دولت ایران به درآمدهای نفتی، تحریم نفتی و کاهش شدید این درآمدها، امنیت ملی ایران در ابعاد اقتصادی و سیاسی را آسیب پذیر ساخته است. این مطالعه با روش تبیینی – تحلیلی و روش کتابخانه ای و اینترنتی برای داده ها در چارچوب رویکرد جامعه بنیاد مکتب کپنهاگ به امنیت ملی انجام شده است. یافته ها حاکی از آن است که تحریم های نفتی در یک دهه اخیر به ویژه در دوره ریاست جمهوری ترامپ این پیامدهای منفی را بر اقتصاد ایران داشته است: ناعتمادی و کاهش شدید سرمایه گذاری خارجی و داخلی، کاهش تولید در بخش های صنعتی و کشاورزی، عدم انتقال دانش فنی در نفت، بیکاری فزاینده، تورم شدید و بی سابقه ناشی از تحریم و نقدینگی بالای ناشی از استقراض های بی رویه دولت از بانک مرکزی و چاپ اسکناس، گسترش فساد اقتصادی در اشکال قاچاق، احتکار، اختلاس، رانت جویی، افزایش ضریب جینی یا نابرابری و شکاف طبقاتی شدید، آسیب پذیری شدید سرمایه گذاری صاحبان سرمایه های کوچک و میانی در بورس و جاهای دیگر. چنین پیامدهای منفی ناشی از تحریم ها به ویژه در نیمه دوم دهه 1390 سبب رخ دادن اعتراضات ساختارشکن، رادیکال و زنجیروار با پیوندهای افقی بین اعتراضات اصناف و گروه های اجتماعی در شکل خیابانی شدند