بارسلونا

«حکمروایی مناطق کلان شهری» سازوکار ایجادِ انواعِ منعطف از ترتیبات نهادی- سازمانی کارامد، در گستره مناطق کلان شهری است که در راستای همکاریِ هدف دار میان بازیگرانی نامتجانس، چون نهادهای عمومی، حکومتی، خصوصی و جامعه مدنی صورت می پذیرد. مبتنی بر چارچوب مفهومی بالا، این مقاله با هدف بازنمایی راهبردهای حکمروایی برخی مناطق کلان شهری قرن بیست و یکم در اروپا؛ یعنی «بارسلونا» و «لندن»، با روشی تحلیلی- توصیفی و از منظری تطبیقی در جستجوی پاسخ به دو پرسش محوری است: نخست اینکه، گفتمان «حکمروایی مناطق کلان شهری» بر چه مفاهیم، اصول و گزاره هایی استوار است؟ و دوم، ساختارها، اقتضائات و استراتژی های مواجهه نظام حکمروایی دو منطقه کلان شهری فوق (لندن و بارسلونا) در بهره گیری از امواج خروشان جهانی شدن چه بوده است؟ این مقاله با تبیین زمینه ها و ساختار حکمروایی مناطق کلان شهری مذکور نشان داد که تشکیل ائتلافِ کنشگران مختلف در مقیاس های گوناگون در یک منطقه کلان شهری (باوجود اختلافات سیاسی همچون بارسلونا) و قدرت یابی رهبری سیاسی منطقه کلان شهری از طریق طراحی نظام حکمروایی کارامد و در چارچوب آن پی ریزی استراتژی های توسعه فضایی و اقتصادی منطقه کلان شهری منبعث از آرای مستقیم مردم (در تجربه لندن)، می تواند راه برون رفت از چالش های فراروی مناطق کلان شهری دوران معاصر باشد. از سوی دیگر، یافته های این پژوهش نشان داد که اولاً حوزه سیاست گذاری بسیار پراهمیت مناطق کلان شهری بنا به پیچیدگی های ماهوی، به نوعی «بازی چندنقشی» بدل شده و برای غلبه بر چالش های فراروی حکمروایی کلان شهری اتخاذ سیاست ها و رویکردهای همگرایانه افقی و عمودی میان کنشگران منطقه ای، ملی، بین المللی در عصر جدید اجتناب ناپذیر می نماید.دوم و باوجود «جهانی شدن همه چیز»، حکومت ها و در چارچوب آن، دولت ها هنوز هم سهم عمده ای در هدایت، بسترسازی، تسهیل، پویایی و نقش آفرینی حکمروایی مناطق کلان شهری برعهده و در اختیار دارند.

شهر هوشمند یک سطحی از توسعه یافتگی است که در آن فناوری های مختلف در زیرساخت های شهری برای بهبود ارایه خدمات استفاده می شوند. برای ارزیابی میزان موفقیت هوشمندسازی شهرها و نیز شناسایی چالش ها و فرصت ها، چندین مدل مرجع ارزیابی شهر هوشمند معرفی شده اند که هر یک تعدادی شاخص برای ارزیابی معرفی می نماید. در این تحقیق مدل گیفینگر انتخاب شده است که نسبت به سایر مدل های مرجع دارای ابعاد و شاخص های کاملی تری است و ابعاد مختلف شهرهوشمند مانند دولت هوشمند، مردم هوشمند، محیط هوشمند، اقتصاد هوشمند، زندگی هوشمند و حمل و نقل هوشمند را در نظر گرفته است. بنابراین بر اساس ویژگی های هر شهر، نیاز است که مدل هوشمندی آن شهر تدوین و بر اساس شاخص های آن میزان هوشمندی شهر ارزیابی گردد. با توجه به فقدان مدل زیرساخت برای هوشمند سازی شهر تبریز، هدف این مقاله، ابتدا ارائه یک مدل شهر هوشمند برای شهر تبریز، سپس ارزیابی قابلیت های آن بر اساس شاخص های در دسترس و در نهایت ارایه برخی پیشنهادها برای بهبود میزان هوشمندی شهر تبریز است. به این منظور با بررسی مدل های مرجع شهر هوشمند، شاخص های متناسب با مشخصه های شهر تبریز استخراج و در قالب یک مدل ارائه می شود. در مرحله بعد، برای برخی شاخص هایی که امکان جمع آوری داده برای آن فراهم بوده است، داده مورد نظر از سازمان ها به روش مصاحبه، مشاهده و بررسی منابع مرتبط جمع آوری و بعد از تحلیل آنها، مقادیر کیفی برای شهر تبریز استنتاج شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت داده ها ترکیبی از داده های کیفی و کمی است که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. بررسی مقادیر شاخص ها برای شهر تبریز نشان می دهد که شاخص های مربوط به دولت هوشمند نسبت به سایر ابعاد دارای وضعیت بهتری هستند در رتبه بعدی، شاخص های مربوط به حمل و نقل هوشمند قرار گرفته اند. تحلیل کیفی داده ها نیز نشان می دهد شهر تبریز یکی از شهرهای در حال توسعه در حوزه سیستم های هوشمند شهری است. اما مشکلات ناشی از فقدان سیستم های موثر ارتباطی به عنوان بستر توسعه شهر هوشمند و نیز عدم برنامه ریزی کلان و هماهنگ در سطح مدیریت شهری، باعث کندی توسعه شهر تبریز به عنوان شهر هوشمند شده است. همچنین، با بررسی و مقایسه شهر تبریز با شهرهایی که به عنوان شهر هوشمند شناخته می شوند، پیشنهادهایی برای توسعه آن ارائه شده است.