عدالت محیط زیستی

شهرها به عنوان کانون های تمرکز فعالیت و زندگی انسان ها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تنظیم کنند، چاره ای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستم های طبیعی ندارند. در این میان فضاهای سبز شهری به عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره یگانه شهرها در متابولیسم آن ها نقش اساسی را دارا می باشد که کمبود آن ها می توانند اختلالات جدی در حیات شهرها به وجود آورد. بنابراین هدف پژوهش حاضر، تبیین پیشران های تأثیرگذار بر پراکنش فضای سبز شهر اصفهان با تکیه بر رهیافت عدالت محیط زیستی است. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و ازنظر روش شناسی توصیفی_تحلیلی است به نحوی که ابتدا با روش دلفی عوامل شناسایی پس از اعتبار بخش آن توسط کارشناسان در قالب پرسشنامه میک مک مورد ارزیابی قرارگرفته است و برای این کار از روش های اقتصادسنجی در تطبیق داده ها با رویکرد آینده پژوهی توسط خبرگان و کارشناسان شهری کمک گرفته است. یافته های تحقیق حاضر مشخص کرد که از بین عوامل 20 گانه، استفاده از فناوری های نوظهور و سازگاربامحیط زیست، تأکید بر رواج استفاده از سوخت های پاک در فضاهای شهری، توجه به وضعیت اقتصادی اقشار ساکن در شهرها، استفاده از مقررات و سیاست گذاری ها در برنامه ریزی محیط زیستی توسط سمن ها، سرمایه گذاری در حوزه های زیرساختی محیط زیستی در شهرها و دسترسی به انرژی های سوختی مناسب در شهرها پیشران های کلیدی اثرگذار بر پراکنش فضاهای سبز شهری در اصفهان با رویکرد عدالت محیط زیستی محسوب می گردند. بنابراین، انتظار می رود با بهره گیری از پیشران های یادشده شهر اصفهان بتواند به آستانه ای مناسب از عدالت محیط زیستی برای شهروندان در دسترسی به فضاهای سبز شهری دست یابد.

هدف: با افزایش جمعیت شهرها، واژه فضای سبز و کاربری های فضای سبز شهری مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. از این رو هرچه شهرها بزرگ تر می شوند احساس نیاز به وجود فضای سبز چه برای بهره برداری مستقیم شهروندان و چه از نظر نقش پالایش محیط روزبه روز بیشتر می شود. اهمیت فضای سبز در محیط شهری، تا آن حد است که به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع مطرح است و مزایایی چون درمان بیماری های روحی، محیطی مطلوب برای پرورش کودکان، یکپارچگی اجتماعی، حفظ آسایش و... دارد. ضمن این که این فضاها برای عموم مردم در گذران اوقات فراغت،  تفریح و مصاحبت با دوستان و گردهمایی های اجتماعی و فرهنگی استفاده می شوند. هدف این پژوهش بررسی پراکنش فضای سبز شهر اصفهان با تکیه بر رهیافت عدالت محیط زیستی است.روش و داده: تحقیق حاضر از نوع کاربردی است و به روش توصیفی - تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز به شیوه اسنادی – کتابخانه ای جمع آوری شده و با استفاده از قضاوت کارشناسانه و بهره گیری از شیوه پیمایش میدانی (مشاهده و پرسش نامه) و مدل فرایند تحلیل شبکه (ANP) و DEMATEL به تحلیل داده ها پرداخته شده است.یافته ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که از بین عوامل مربوط به پراکنش فضای سبز شهری از بین چهار دسته عوامل اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی با توجه به نظر پاسخگویان، عوامل کالبدی با وزن ۵۴/۴۴ درصد در رتبه اول و عوامل اجتماعی با وزن ۲۴/۸ درصد رتبه دوم را دارا است. بنابراین، شهر اصفهان به منظور رسیدن به توسعه همه جانبه در ارتباط با فضای سبز نیازمند توجه کارا به عوامل اجتماعی است؛ چرا که بیشترین اثرگذاری را نسبت به عوامل اقتصادی در ایجاد فضای سبز بر اساس عدالت محیط زیستی را دارند.نوآوری، کاربرد نتایج: تحقیق حاضر جزو معدود تحقیقاتی است که عوامل موثر بر پراکنش فضای سبز شهری با رویکرد عدالت محیط زیستی پرداخته است و تاکنون در شهر اصفهان نیز چنین پژوهشی انجام نشده است.

نقش کارکردی و اقتصادی- سیاسی شهرهای ساحلی سبب شده است تا گروه های مختلف باهدف دستیابی به خدمات اکوسیستمی موجود باهم رقابت کنند که این امر درنهایت موجب تهدید روزافزون پایداری سواحل به ویژه در بعد محیط زیستی شده است. از طرفی، حکمروایی مطلوب شهری به عنوان الگوی کارآمد به دنبال کاهش تضاد منافع بین بخشی و ایجاد زمینه مشارکت حداکثری گروه ها در مدیریت و راهبری شهرها است. از این رو اصلاح الگوی حکمرانی فعلی شهرهای ساحلی صنعتی به سمت حکمروایی مطلوب ضروری است. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین حکمروایی مطلوب و عدالت محیط زیستی در شهرهای ساحلی با نقش میانجی سرمایه اجتماعی است که با رویکرد کمی و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل خبرگان و مدیران فعال در شهرهای ساحلی صنعتی عسلویه و ماهشهر است. حجم نمونه بر اساس حداقل سطح معنی داری 0.05 برابر 250 نفر است. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از روش معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS26 و SmartPLS4 استفاده شده است. بر اساس نتایج ضریب تأثیر بین حکمروایی مطلوب و عدالت محیط زیستی و همچنین ضریب تأثیر بین حکمروایی و سرمایه اجتماعی به ترتیب برابر 0.683 و 0.769 است که مقادیر آن ها معنی دار و قوی است. همچنین نتایج نشان می دهد ضریب تأثیر سرمایه اجتماعی عدالت محیط زیستی معنی دار است و ازاین رو نقش میانجیگری آن در رابطه بین حکمروایی مطلوب و عدالت محیط زیستی تائید می شود.  بر اساس نتایج می توان اذعان داشت که پیاده سازی زمینه الگوی حکمروایی مطلوب و ارتقاء سرمایه اجتماعی می تواند به بهبود عدالت محیط زیستی در شهرهای ساحلی صنعتی موردمطالعه منجر شود. ازاین رو پیشنهاد می شود شاخص های حکمروایی مطلوب نظیر مشارکت، شفافیت، اثربخشی و کارایی، بیش ازپیش در فرآیندهای برنامه ریزی و اجرا موردتوجه قرار گیرند.