خوله القزوینی

تشکّلت النظریات النسویّه فی احتجاج النساء على ظروفها فی المجتمع وانعکست فی النتاجات الأدبیّه للکاتبات المؤیّده لها. وأدّى انتشار التیار النسویّ فی الغرب إلى نشره فی المجتمعات العربیّه والإسلامیه الشرقیه، حیث تماشت کاتبات مثل نوال السعداوی وغاده السمان وغیرهما مع هذا الاتجاه معترضات على مکانه المرأه ومواکبه لنشر وجهات نظر کاتبات نسویات، فیما وقفت کاتبات أخریات على العکس من ذلک، معارضات لهذا الاتجاه وواعیات لحرکه تستهدف عفه النساء المسلمات وتحدیداً فی المجتمعات الشرقیه واستندت علی المعاییر الإسلامیه فی أعمالها الأدبیّه وتحدّت الآراء النسویّه المتطرفه حول قضایا المرأه. تسعى الروائیه خوله القزوینی، إلى نقد النسویّه الغربیّه فی روایتها «زینب بنت الأجاوید»، وفقاً للمبادئ الإسلامیه. وبما أن المرأه العنصر البنیوی للأسره والأسره هی الدعامه الأساسیه للمجتمع البشری، وشرط دینامیکیتها واستقرارها ضروره العلاقات الصحیحه والمستقره بین الزوج والزوجه والأبناء، اعتمد البحث، فی دراسه الأسره عاماً والمرأه علی وجه الخصوص فی الروایه هذه، علی المنهج الوصفی - التحلیلی وتحلیل انعکاس وجهات نظر النسویّه الرادیکالیه والإسلام حولها. ومن أهمّ النتائج التی توصّلت إلیها الدراسه أنّ جمیع خصائص المرأه المتأثره بتعالیم الإسلام قد تجمعت فی شخصیه زینب، وقد دُمّرت حیاه شخصیات نسائیه أخرى بابتعادهن عن الأعراف الإسلامیه الأصلیه المتعلقه بالأسره، وأنّ العائله المتأثره بالنسویّه فقدت مهمتیها الأساسیتین: تلبیه الحاجات الجنسیه فی إطار محدّد، والأسره کمرکز للتعلیم والتربیه؛ بینما یعتبر الإسلام الرجل والمرأه مکمّلین لبعضهما البعض، وقد أظهر أن الرجال والنساء متساوون فی المکانه الإنسانیه، کما أنّ نظره الإسلام القیمیه تختلف عن الآراء النسویّه حول وظائف الأسره، باستثناء مساهمه الأسره فی الاستغلال غیر المشروع للمرأه والعنف الأسریّ ضدها؛ فإن للإسلام فی حالات أخرى قیم إیجابیّه تجاه الوظائف العائلیّه.

یکی از مفاهیم زاییده جامعه سرمایه داری «قهرمان مسئله دار» است که عمر آن از یک قرن تجاوز نمی کند. این مفهوم نخست، توسط گئورگ لوکاچ(Lukács) منتقد مجارستانی در قرن بیستم مطرح و با لوسین گلدمن(Goldmann) منتقد رومانیایی ادامه یافت. از نظر آن ها رابطه متقابل ساختار ادبی و اجتماعی، ادبیات را ابزار پاسخگویی به مسائل اجتماعی کرده است. در رم ان ه ای رئ الی ستی ج وام ع سرمایه داری، پای بندی برخی از افراد به اصول حقیقی آن ها را مسئله دار ساخته است. قهرمان این نوع رمان ها، که غالبا از عامه مردم است با انتقاد از جامعه فاقد ارزش های راستین به حاشیه رانده می شود. هدف از مقاله حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی به رشته تحریر درآمده است واکاوی رمان مذکور از منظر جامعه شناختی با تکیه بر مفهوم «قهرمان مسئله دار» و تطبیق آن با آراء لوسین گلدمن است. از آنجایی که رمان یاد شده دارای لایه های جامعه شناختی عمیقی است و با واکاوی آنها می توان به نقد بهتری از جامعه کویت دست یافت، ضرورت انجام چنین پژوهشی بیش از پیش نمایان می شود. دستاورد این پژوهش حاکی از آن است که محمد به عنوان قهرمان مسئله دار، به آرمان های واقعی مانند تلاش برای اصلاح مفاسد اجتماعی، احیای ارزش های راستین، احترام به عقاید مخالفان و ایستادگی در برابر توطئه های دشمنان پایبند است و با ارزش های ضمنی جامعه چون قدرت طلبی در تعارض قرار می گیرد و توانایی حل این تعارض را ندارد، و به نوعی در حاشیه ی جامعه قرار می گیرد و در نهایت این تعارض با مرگ، حذف وی از جامعه را رقم می زند.

کانت النزعه النسویه ومنظری هذه الحرکه فی جمیع المجالات والأطر یحاولون تحقیق آمال المرأه، وبشکل خاص عن طریق أدبهم المتمثل بالأشعار المربوطه بحریه المرأه. وقد وضعوا هذه النظریه فی مجالات مختلفه رداً علی الرجال، وقد اعتبروا نجاح المرأه فی هذه المجالات تحرراً من سطوه الرجل المهیمن علی جمیع قطاعات الحیاه. إنّ لهذه النظریه أنصارها الذین یذودون عنها، کما أنها لم تسلم من منتقدیها فی العالم الإسلامی وتعالیمه الذین کانوا نداً بارزاً لها. خوله القزوینی کاتبه کویتیه التزمت قضیه المرأه فی جمیع مناحی الحیاه من خلال القصص والروایات التی کتبتها نصره لها. وتعتبر روایه زینب بنت الأجاوید من الروایات التی سلطت الضوء علی القضایا والمشاکل المتعلقه بالمرأه فی العالم العربی والغربی وبشکل خاص فی المجتمعات الإسلامیه. والمقال الذی بین أیدینا یحاول دراسه النزعه النسویه ومواجهه الإسلام لها وبشکل خاص القضایا الاجتماعیه للمرأه فی روایه «زینب بنت الأجاوید»، وقد اتخذت هذه الدراسه المنهج الوصفی التحلیلی منهجاً لها.