فرایند همگونی

همگونی یکی از فرایندهای رایج در زبان های دنیاست. همگونی اصطلاحی است که اغلب به عنوان فرایند جایگزینی یک صدا یا تغییر برخی از ویژگی های صدا، تحتِ تأثیر صدای همجوار با آن به کار می رود. پژوهش پیشِ رو نقش قدرت جایگاهی در بروز فرایندهای همگونی و تعیین جهت روی دادن آن ها به صورت پس رو یا پیش رو در زبان فارسی را بررسی می کند. داده ها از پیکره «واژگان زایای زبان فارسی» شامل حدود ۵۵ هزار مدخل گردآوری شده و برمبنای رویکرد سیبویه (قرن 2 ه. ق.) به نقش «قدرت جایگاهی» در بروز فرایندهای همگونی تحلیل شده اند. در مشخّصه های جایگاه تولید، روش تولید و واک، 33 مورد فرایند همگونی شناسایی و بررسی شده اند. برخی از یافته های پژوهش عبارت اند از: (1) حدود 94 درصد انواع فرایندهای همگونی در زبان فارسی به صورت پس رو و تنها ۶ درصد به صورت پیشرو صورت گرفته اند. (2) حدود 58 درصد از فرایندهای همگونی در مشخّصه روش تولید روی داده اند. (3) عامل «قدرت جایگاهی» در تعیین جهت فرایندهای همگونی نقش تعیین کننده دارد.