غلامان نظامیه

خواجه نظام الملک طوسی وزیر نامدار عصر سلجوقی که وزارت دو تن از سلاطین این سلسله یعنی آلب ارسلان (455- 465ه.ق) و ملکشاه ( 465- 485 ه.ق) را به مدت سی سال بر عهده داشت، نقشی برجسته در سازمان دهی و اداره حکومت سلجوقی ایفا می کرد. یکی از مهم ترین اقدامات او ایجاد ارتشی شخصی بود که از آن با عنوان غلامان نظامیه یاد شده است. این گروه سازمان یافته که از غلامان خریداری شده توسط نظام الملک تشکیل شده بود، مستقیماً تحت فرمان وزیر انجام وظیفه می کردند. آنان -به ویژه پس از مرگ خواجه نظام الملک- حدود یک دهه از مهم ترین گروه های تأثیرگذار در جریانات و وقایع سیاسی عصر سلجوقی بودند. این پژوهش  با روش توصیفی– تحلیلی و با بهره گیری از منابع دست اول عهد سلجوقی تلاش می کند به این سوال پاسخ دهد که هدف و انگیزه خواجه نظام الملک از ایجاد گروه غلامان نظامیه چه بوده و این گروه چه نقشی در جریانات سیاسی عصر سلجوقی ایفا نموده اند؟  یافته های پژوهش بیان گر آن است که نا امنی موجود در جایگاه دیوان سالاران در سلسله ی ماقبل سلجوقی (غزنویان) و در عهد سلجوقیان، نظام الملک را برآن داشت تا با تشکیل نیرویی  نظامی، مستقل از سلطان سلجوقی، جایگاه خود را  به عنوان یک دیوان سالار قدرتمند تبیث و تضمین کند. این گروه پس از مرگ خواجه نیز حضوری تأثیرگذار در جریان های سیاسی عصر  سلجوقی ایفا کردند.