تدریس فعال

امروزه نظام های آموزشی هــمّ خود را عمدتاً به انتقال معلومات و مهارت ها معطوف داشته اند و حال آنکه نخستین رسالت نظام های آموزشی، آموزش "" چگونه فکر کردن "" است . از آنجا که پرورش قوه تفکر، منوط به قدرت اندیشه و ذهنیّت فلسفی معلمان و نیز شیوه تدریس آنها است، پژوهش حاضر درصدد است تا نخست ذهنیّت فلسفی معلمان را بسنجد سپس ارتباط هر یک از ابعــاد سه گانه ذهنیّت فلسفی معلمــــان (تعمّق، جامعیّت و انعطاف پذیری) را با نگرش آنها نسبت به روش های تدریس فعال بررسی کند. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی و جامعه آماری کلیه دبیران ریاضی مدارس راهنمایی دخترانه شهر اصفهان (216 نفر) بود. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی 88 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار اندازه گیری پرسشنامه پیش ساخته ذهنیّت فلسفی و نیز پرسشنامه محقق ساخته نگرش سنجش روش های تدریس فعال است. روایی پرسشنامه براساس آلفای کرونباخ محاسبه شد. این ضریب برای پرسشنامه ذهنیّت فلسفی 84% و برای پرسشنامه نگرش به روش های تدریس فعال 77% به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد. در سطح توصیفی بااستفاده از مشخصه های آمار توصیفی ودر سطح آمار استنباطی از ضریب همبستگی، آزمون تی تک متغیره و رگرسیون چندگانه استفاده شد. بر طبق نتایج بین ذهنیّت فلسفی و نگرش به روش های تدریس رابطه معنادار در سطح 01/0وجوددارد. بین ابعاد ذهنیّت فلسفی، بعد جامعیّت بامیانگین 136/4 سطح بالاتری را نسبت به دو بعد تعمّق و انعطاف پذیری در میان معلمان به خود اختصاص داد. همچنین بین هریک از ابعاد جامعیّت، تعمّق و انعطاف پذیری ذهنیّت فلسفی و نگرش به روش های تدریس فعال رابطه معنادار وجود دارد، اما رابطه بین بعد انعطاف پذیری و نگرش به روش های حل مسئله، اکتشافی وپروژه درمرتبه اول، قراردارد.

آموزش از اساسی ترین نیازهای بشر است. بدون آموزش، هیچ جامعه ای نمی تواند به بقای خود ادامه دهد، در برنامه های درسی جدید و روش های آموزش آن، تأکید اساسی بر روش هایی است که در آن دانش آموز نقش فعالی دارد. در این روش ها، نقش اصلی در فرآیند یادگیری بر عهده دانش آموز است؛ بنابراین پژوهش حاضر باهدف بهره گیری از یکی از شیوه های مرور ساختاریافته، تحت عنوان «فرا تحلیل»، به تحلیل و ترکیب نتایج پژوهش های انجام شده در کشور ایران، پیرامون میزان اثربخشی روش های تدریس فعال در عملکرد تحصیلی دانش آموزان ایرانی انجام شده است. بدین منظور، تعداد 49 پژوهش انجام یافته در میزان اثربخشی روش های تدریس فعال گردآوری و از میان آن ها تعداد 46 پژوهش که قابلیت بررسی به روش تابان را داشت، برای فرا تحلیل انتخاب شد. پژوهش ها بر اساس این فهرست که شامل مؤلفه های روش شناختی تحقیق مانند پرسش ها، فرضیه ها، اهداف، جامعه آماری، نمونه گیری، روش پژوهش، روش آماری، روایی و پایاییِ پرسشنامه ها است، برای فرا تحلیل انتخاب شدند.نتایج پژوهش حاضر با بهره گیری از روش ترکیب اندازه اثر با رهیافت «d کوهن » نشان داد که روش های تدریس فعال نسبت بهروش های تدریس متداول (سخنرانی)، عملکرد تحصیلی دانش آموزان را به اندازه 88/0 واحد انحراف معیار بهبود می بخشد. همچنین یافته های جانبی تحقیق نشان داد حجم کلاس یادگیری به عنوان متغیر تعدیل کننده، اثربخشی روش های تدریس فعال را در عملکرد دانش آموزان ایرانی تحت تأثیر قرار می دهد و بیانگر این نکته است که هر چه حجم کلاس کم باشد میزان اثربخشی روش های تدریس فعال بیشتر می شود. از این مطالعه می توان درزمینهٔ طرح ریزی برنامه های آموزش دانش آموزان و یادگیری مؤثر آنان بهره جست.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه روش های تدریس فعال و سنتی تدریس در پیشرفت تحصیلی و خلاقیت دانش آموزان پایه سوم راهنمایی شهرستان کرج در سال تحصیلی 87-86 13انجام گرفته است.تحقیق حاضر از نظر روش از نوع پس رویدادی (علی مقایسه ای) است.ابزار جمع آوری اطلاعات مشاهده نمرات مستمر و نمرات پایان ترم درس علوم تجربی،چک لیست مشاهده روش تدریس معلم و پرسشنامه استاندارد خلاقیت بوده است.بدین منظور پس از تعیین نوع روش تدریس معلمان (فعال و سنتی )12 کلاس که از لحاظ جمعیت شناختی مشابهت داشتند به روش تصادفی خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه تحقیق ( 6 کلاس فعال،6 کلاس سنتی) انتخاب شدند در این تحقیق از آزمون t مستقل ، همبستگی پیرسون و همبستگی دو رشته ای نقطه ای برای تجزیه و تحلیل یافته ها استفاده شده است.نتایج تحقیق نشان دادکه: 1-بین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در دو روش فعال و سنتی تفاوت معنی داری وجود دارد . 2-بین خلاقیت دانش آموزان در دو روش فعال و سنتی تفاوت معنی داری وجود دارد. 3- بین پیشرفت تحصیلی و خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد . 4- بین روش تدریس با پیشرفت تحصیلی و خلاقیت دانش آموزان رابطه وجود دارد .

هدف از این پژوهش انجام فراتحلیلی بر مطالعات انجام شده در زمینه تاثیر روش های تدریس فعال بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است. برای انجام فراتحلیل از رویکرد هانتر و اشمیت استفاده شده است. از بین 70 مطالعه شناسایی شده، 37 مطالعه وارد تحلیل شد. با توجه به این که برخی مطالعات از چندین متغیر یا مداخله استفاده کرده بودند چند بار در فرایند فراتحلیل بررسی شدند که در نهایت از کل پژوهش ها اندازه اثر برابر با 55 به دست آمد. نتایج نشان داد که روش های تدریس فعال تاثیر مثبت و معنی داری بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان با اندازه اثر بالا دارد، و طبق معیار کوهن این تاثیر در حد زیاد ارزیابی می شود. همچنین فراتحلیل نشان داد که میانگین اندازه اثر در دانش آموزان دختر و پسر معنی دار است و بر اساس مقیاس کوهن، در حد زیاد می باشد. به طور کلی، استفاده از شیوه های تدریس فعال باعث پیشرفت تحصیلی و یادگیری معنی دار می شود و در نتیجه آن انتقال یادگیری به جهان خارج افزایش می یابد.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر آموزش علوم تجربی با توجه به روش های تدریس مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان بوده است. روش پژوهش در این مطالعه نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون-پس آزمون است. جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر آموزشگاه شاهد هشتم شهریور دوره ی اول متوسطه شهرستان خرمشهر (استان خوزستان) در سال تحصیلی 98-97 می باشد. حجم نمونه متشکل از نفر دانش آموز دختر کلیه ی پایه ها بود. در مهر ماه روش های تدریس با مشارکت کمتر دانش آموزان در کلاس های درس انجام شد، و در ماه های آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند از روش های تدریس که اکثر دانش آموزان را درگیر آموزش و یادگیری می کند استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار) و در بخش استنباطی از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس علوم تجربی در ماه های مورد نظر (آبان، آذر، دی، بهمن و اسفند) با توجه به روش های تدریس فعال نسبت به مهر ماه که تدریس درس علوم با مشارکت کمتر دانش آموزان صورت گرفت، از نظر تفاوت بین میانگین های آن ها معنادار است. بنابراین می توان گفت که آموزش مشارکتی می تواند به عنوان یک رویکرد مناسب در تألیف کتب درسی و آموزش علوم تجربی مورد استفاده قرار گیرد و نقش ویژه ای در کاهش اضطراب دانش آموزان داشته باشد.

هدف پژوهش مقایسه روش های تدریس سنتی و فعال بر رشد تفکر خلاق دانشجویان رشته های مختلف علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی بابل بوده است. روش تحقیق پیمایشی بود. جامعه آماری شامل دانشجویان رشته های مختلف علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی بابل به تعداد 4173 نفر بود که در سال تحصیلی 88-87 مشغول به تحصیل بودند. نمونه آماری با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه (سرایی، 1372) با توجه به تقسیم جامعه مادر به گروه های متجانس و کوچکتر به روش تصادفی طبقه ای نسبی به تعداد 283 نفر انتخاب گردید. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بسته پاسخ محقق ساخته بود که بر اساس فرضیه های تحقیق و به شیوه مقیاس لیکرت پس از بدست آوردن اعتبار (073/0) توزیع شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های آماری توصیفی از قبیل توزیع فراوانی، درصد فراوانی و جداول آماری مربوط به آن استفاده گردید. در بخش آمار استنباطی با توجه به مقایسه عملکرد هر آزمودنی برای یافتن تفاوت های معنادار بین نمره های آنها در دو موقعیت با توجه به یکسان و همتا بودن آزمودنی ها، از آزمون ویلکاکسون (وزیری و همکاران، 1383) استفاده شد. برای بررسی تفاوت معنی داری تأثیر این روش های تدریس بر حسب رشته ها با توجه به مقایسه بیش از دو گروه مستقل از لحاظ یک متغیر رتبه ای از آزمون کروسکال والیس (هومن و همکاران، 1370) و بر حسب جنسیت با ملاحظه به این که در طرح مستقل دو موقعیتی از آزمودنیهای متفاوتی برای هر یک از موقعیت ها استفاده می شود، از آزمون ل امان – ویتنی (وزیری و همکاران، 1383) استفاده گردید. نتایج نشان داد روش تدریس فعال در مقایسه با روش تدریس سنتی با توجه به فراهم آوردن زمینه کسب تجربه و تعامل با محیط یادگیری، کشف راه های گوناگون برای رسیدن به فهم مطالب و تشویق یادگیرندگان به جمع آوری اطلاعات پراکنده و بررسی نقطه نظرات انتقادی آنان نسبت به مسائل، شرایط را برای خلق دانش جدید فراهم می سازد و موجب رشد تفکر خلاق دانشجویان شده است. این تغییر مطلوب در بین تمام رشته های علوم انسانی و جنسیت مختلف با توجه به پی بردن اساتید نسبت به اهمیت و ضرورت به کارگیری این روش ها و درک و فهم یادگیرندگان مرد و زن نسبت به تغییر رفتار از راه تجربه، یکسان بود و تفاوت معنی داری وجود نداشت.

اقدام پژوهی حاضر با عنوان «چگونه توانستم با استفاده از روش های تدریس فعال و ایجاد موقعیت های یادگیری کاربردی، میزان علاقه، انگیزه و پیشرفت دانش آموزان پایه ششم را در درس ریاضی بهبود بخشم؟» با نمونه آماری 26 دانش آموز، در دبستان شهید باهنر 2 آموزش و پرورش ناحیه2 شهر همدان در سال تحصیلی 99-1398 انجام گرفته است. هدف اصلی، ایجاد علاقه و بهبود پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس ریاضی بوده است. بعد از مشاهده مشکلاتی مانند کم توجهی، انجام ندادن درست تکالیف، اضطراب و عدم اعتماد به نفس، با استفاده از مصاحبه با دانش آموزان، مشاهده رفتار، تشکیل جلسات دیدار با اولیاء و بررسی روش های تدریس و مشخص کردن وضعیت درسی دانش آموازن ریشه های مشکل بررسی شد. در این پژوهش، از راهکارهایی نظیر استفاده از روش های فعال تدریس؛ نظیر روش حل مسئله و روش اکتشافی، ایجاد انگیزه، نحوه درست تفهیم مسائل، تدریس ریاضی به شکل کاربردی و ایجاد موقعیت های کاربردی در زندگی و توجه به تفاوت های فردی استفاده شد. پس از اجرای این راهکارها، نتایج نشان داد که نمرات «خیلی خوب» و «خوب» دانش آموزان در نوبت دوم (خرداد ماه) نسبت به اوایل سال تحصیلی، 6/34 درصد رشد داشته و میزان علاقه 7/57 درصد از دانش آموزان، نسبت به اوایل سال تحصیلی زیادتر شده است.

در این مرقومه به ایفای نقش، یکی از راه های غنا بخشیدن به تدریس تاریخ می نگریم. معنای ایفای نقش یا نقش گذاری، در اینجا «درگیر شدن فعال معلم و دانش آموزان در تفسیر گذشته» است. در طول بیست سال گذشته، جایگاه «تاریخ فعال» ارتقاء یافته است. اما «ایفای نقش» به عنوان روشی برای تدریس مطالب تاریخی هنوز آن طور که باید مورد استفاده قرار نگرفته است. این امر به طور عمده، به این دلیل است که ادراک غالب ما این است که «برون ریزی»، یعنی نشان دادن عملی جنبه ای از تاریخ باعث می شود که شکل گیری فهم تاریخی دانش آموزان دچار انحراف شود. علاوه بر آن، برخی از معلمان اعتقاد دارند که آماده سازی و مسایل مربوط به مدیریت کلاس درس باعث می شود بازی و نمایش به تجملات و تشریفات وقت گیر بیانجامد. در این مقال، نشان خواهیم داد که می توان از این دغدغه ها اجتناب کرد اگر درس ها و فعالیت ها به خوبی آماده سازی شوند و دانش آموزان درک کنند چرا در یک فعالیت خاص شرکت داده شده اند

جان دیویی، پس از مطالعه کلاس های درس، به این نتیجه رسید که کیفیت و تعمیق یادگیری در دروس مختلف متفاوت است. او به این تفاوت ها علاقه مند شد و نظریه ساختارگرایی را مطرح کرد. این نظریه مبتنی بر روش ها و رویکردهای مختلفی است که براساس آن، ساختارهای یادگیری تشکیل می شوند و رویکرد فعال در فرایند یادگیری به عنوان یک پله رشد مورد تأکید قرار می گیرد. در این پژوهش، ما رویکرد پروژه محور را، به ویژه تأثیر آن بر علوم تجربی، با استفاده از روش پژوهش کتابخانه ای (اسنادی) بررسی کرده و نتایج تحلیل خود را در این زمینه شرح دادیم. رویکرد پروژه محور، یک رویکرد سیستماتیک است که بر پایه سازماندهی پروژه ها انجام می شود و تمرکز آن بر دانش آموز قرار دارد. این رویکرد به دانش آموزان فرصت می دهد تا علم را از طریق تجربه بیاموزند. در کلاس علوم تجربی، می توان به محضر دانش آموزان پروژه های مختلفی را ارائه داد تا آن ها بتوانند مفاهیم جدید را با مطالب گذشته ارتباط داده و در موقعیت های جدید از آن استفاده کنند. در این پروژه های علوم تجربی، نقش تسهیل گر و راهنما نقش مهمی ایفا می کنند. به کارگیری رویکرد پروژه محور در برنامه درسی و به ویژه آموزش علوم تجربی، باعث می شود دانش آموزان به درک عمیق تری از مفاهیم علمی برسند و از آن ها در دنیای واقعی استفاده کنند.

این پژوهش باهدف بررسی اثربخشی راهبرد یادگیری فعال مبتنی بر فناوری بر اشتیاق تحصیلی دانش آموزان پایه ششم دوره ابتدایی در درس علوم تجربی انجام شده است. روش پژوهش بر اساس ماهیت شبه تجربی با طرح پیش آزمون – پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه ششم دوره ابتدایی شهرستان دره شهر در سال تحصیلی 402-1401 بود. برای انتخاب حجم نمونه از روش نمونه گیری در دسترس، تعداد 36 نفر از دانش آموزان پایه ششم دوره دوم ابتدایی دبستان حضرت رقیه شهرستان دره شهر انتخاب و سپس نمونه منتخب به صورت تصادفی در قالب گروه های آزمایشی (18 نفر) و گواه (18 نفر) قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه ی اشتیاق تحصیلی فردریکز(2004) استفاده شد. گروه آزمایش طی هشت جلسه با استفاده از راهبرد تدریس فعال مبنی بر فناوری آموزش دیدند و گروه کنترل به شیوه معمول آموزش دیدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری در دو سطح توصیفی (شاخص های مرکزی و پراکندگی) و استنباطی (تحلیل کواریانس) استفاده شده است. نتایج نشان داد که راهبرد تدریس فعال مبتنی بر فناوری بر اشتیاق تحصیلی دانش آموزان تاثیر معنی دارد. با توجه به نتایج این پژوهش در خصوص اثربخشی راهبرد تدریس فعال مبتنی بر فناوری بر اشتیاق تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی ، پیشنهاد می شود این راهبرد در دستور کار معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد.