ساختار متن

زبان شناسی متن شاخه ای از تحلیل گفتمان است که به بررسی زبان در سطح جمله و فراتر از جمله می پردازد. رویکردهای مختلفی برای تشخیص ساختار درونی متون و چگونگی تولید و درک آن ها ارائه شده که یکی از آن ها رویکرد حل مسئله مایکل هوی است. این رویکرد دارای چهار رکن است: موقعیت، مسئله، پاسخ ، و ارزیابی. در تحقیق حاضر، سعی بر آن است تا، با استفاده از زبان شناسی متن، این رویکرد توضیح و به این پرسش ها پاسخ داده شود که ساختار متن سرمقالة روزنامه های ایرانی تا چه میزان بر اساس الگوی مایکل هوی تعمیم پذیر است و چگونه می توان میزان انتظار وقایع آن را توسط خوانندگان با استفاده از این الگو مشخص کرد. بر این اساس، در تحقیق حاضر، تعداد 20 متن سرمقاله (سخن سردبیر)های روزنامه های ایرانی از دو روزنامة سراسری کشور، اعتماد و آفتاب یزد، انتخاب و بررسی شده است. تحلیل داده ها بر اساس این رویکرد حاکی از این امر است که ساختار تولید متن روزنامه های بررسی شده تا حد زیادی با چهار رکن الگوی حل مسئله مایکل هوی یعنی موقعیت، مسئله، پاسخ و ارزیابی منطبق است و با استفاده از این الگو میزان انتظار و ضریب پیش بینی و درنتیجه درک سریع تر متن روایی عرضه شده به خواننده مشخص می شود.

این تحقیق به منظور بررسی عملکرد زبان آموزان ایرانی در آزمون های خواندن و درک مطلب دارای ساختارهای متنی و روش های پاسخ دهی متفاوت انجام گرفته است. شرکت کنندگان این تحقیق ۲۲۸ نفر از دانشجویان زبان بودند که شامل ۸ گروه و بر اساس آزمون مهارت زبانی پت انتخاب شدند. چهار نوع ساختار متنی ترتیب زمانی،توصیفی، علیت و حل مسئله انتخاب و بر اساس این متون،دو نوع آزمون با شیوه پاسخ دهی چهارجوابی و چهارجوابی کلوز تهیه و به دانشجویان داده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که در هر دو روش پاسخ دهی عملکرد دانشجویان در متون دارای انسجام متنی ساده (ترتیب زمانی و توصیفی) بهتر از عملکرد آنان در متون دارای انسجام متنی پیچیده (علیت و حل مسئله) است. علاوه بر این،عملکرد دانشجویان در روش پاسخ دهی چهارجوابی بطور معنی دار بهتر از عملکرد آنها در روش پاسخ دهی چهارجوابی کلوز در تمامی چهار نوع ساختار متنی بود. در پایان چنین نتیجه گیری شد که دانشجویان در ساختارهای متنی ترتیب زمانی و توصیفی عملکرد بهتری نسبت به ساختارهای متنی علیت و حل مسئله در هر دو روش پاسخ دهی دارند و همچنین در روش پاسخ دهی چهارجوابی بهتر از روش پاسخ دهی چهارجوابی کلوز در هر چهار نوع ساختار متنی هستند. معلمان می توانند با بهره گیری از نتایج این تحقیق و از طریق انتخاب بهترین روش پاسخ دهی برای متون دارای ساختار متنی متفاوت عملکرد دانشجویان خود را در خواندن و درک مطلب بهبود بخشند

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر آموزش صریح ساختار متن بر درک مطلب و یادآوری مکتوب زبان آموزان ایرانی پرداخته است. افزون بر این، در این مطالعه تأثیر آگاهی از ساختار متن در بین فراگیران ایرانی با سطح توانش خوانداری بالا و پایین مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به این اهداف، 40 دانشجوی دوره لیسانس به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش (18 نفر) و کنترل (22 نفر) تقسیم شدند. جهت اطمینان از همگن بودن دو گروه، یک آزمون درک مطلب با 30 سؤال چهار گزینه ای و یک فعالیت یادآوری مکتوب آزاد آنی مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین، به منظور تقسیم شرکت کنندگان به گروه هایی با توانش خوانداری بالا و پایین از آزمون توانش خوانداری انگلیسی پیشرفته کمبریج استفاده شد. روش مورد مطالعه آموزش ساختار متن استدلالی بر اساس مدل استدلالی تولمین (1958) بود. در نهایت، پس آزمون درک مطلب استدلالی و پس آزمون یادآوری مکتوب جهت بررسی تأثیر روش مورد نظر به کار گرفته شدند. تجزیه و بررسی داده ها با استفاده از آزمون تی دو نمونه مستقل انجام گرفت. نتایج به دست آمده حاکی از پیشرفت درک مطلب متون استدلالی به واسطه آموزش صریح ساختار متن بود. اما از منظر توانایی یادآوری مکتوب هیچ تفاوت معناداری بین دو گروه گزارش نشد. بایسته ذکر است که در این تحقیق تفاوت معناداری در تأثیر آموزش صریح ساختار متن بر درک مطلب متون استدلالی بین فراگیران زبان خارجی با سطوح توانش خوانداری بالا و پایین گزارش شد. در انتهای این مقاله، کاربرد های آموزشی این مطالعه مطرح شده اند و پیشنهاداتی جهت پژوهش های مشابه در اختیار پژوهندگان و علاقه مندان قرار گرفته اند.

ساختارگرایی تکوینی لوسین گلدمن مدعی وجود همخوانی ساختاری میان ساخت اجتماعی- سیاسی، ساخت آگاهی گروه ها و طبقات و ساختار آفرینش های فرهنگی به عنوان تجلی عینی ساخت آگاهی است. از این منظر این پژوهش، با بهره گیری از روش گلدمن در جامعه شناسی ادبیات، در پی پاسخگویی به پرسش از نسبت ساخت اجتماعی و ساختار متن ادبی در ایران است و بدین منظور به دنبال پی جویی ردپای یکی از تأثیرگذارترین ویژگی های ساختاری و اجتماعی در ایران یعنی پدرسالاری نهادینه در بافت سیاسی و اجتماعی در متن ادبیات داستانی زنانه (به طور خاص رمان سووشون، اثر سیمین دانشور به عنوان اولین رمان رسمی زنانه در ایران) است. یافته ها نشان دهنده وجود همخوانی ساختاری مورد ادعای ساختارگرایی تکوینی، میان ساختار اجتماعی - سیاسی ایران در آستانه دهه 50 و ساختار متن سیمین دانشور، در چهار سنجه تعیین کننده منتج از نظریه ساختارگرایی تکوینی، یعنی رابطه با منابع قدرت، کنش مندی و توانایی حل مسئله، خودشناسی و خودباوری و محدوده عمل در رمان سووشون (1348) است.