ارزشیابی تحصیلی

در این پژوهش سه شیوه نمره گذاری به آزمون های نقشه مفهومی معرفی می شود: 1- روش رابطه ای 2- روش ساختاری 3- روش شباهت. برای تشخیص مناسب ترین شیوه نمره گذاری از بین این شیوه ها از سه شاخص روایی ملاکی، پایایی نمره گذاران و روایی افتراقی استفاده شد. نمونه آماری پژوهش 105 نفر از دانش آموزان سال دوم متوسطه شهر تبریز در سال تحصیلی 88-1387 بودند که در چهار کلاس حضور داشتند. یافته های پژوهش نشان داد که روش نمره دهی رابطه ای از لحاظ این شاخص ها نسبت به دو روش دیگر مقادیر بالاتری دارد و روش نمره دهی شباهت نیز نسبت به دو روش دیگر پایین ترین شاخص های آماری را دارد.

مدرسه از نهادهای ارزشمند جوامع به شمار می آید که با زمینه سازی برای رشد نوباوگان، نوجوانان و جوانان مقدمات تعالی و پیشرفت جامعه را فراهم می سازد. به همین سبب جایگاه مدرسه و به طور کلی نظام تربیت رسمی و عمومی و سازوکارهای حاکم بر آن باید بر اساس و پایه ای معتبر استوار شود. یکی از اصول بنیادی برای ارزیابی سازوکارهای تربیتی در نظام تربیت رسمی و عمومی، حقوق کودکان است. به سخن دیگر محتوا و مفاد حقوق کودکان یکی از ملاکهای ارزیابی سازو کارهای نظام و در نتیجه مدرسه است. یکی از فرایندهای مهم و برجسته مدارس، ارزشیابی تحصیلی است که به سبب اهمیت آن لازم است مورد مداقه و توجه قرار گیرد و از تطابق آن با اصول معتبر علمی و نظام ارزشی اطمینان حاصل شود. ارزشیابی کیفی -توصیفی از طرحهای نوآورانه در زمینه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است که در شش سال گذشته در دوره دبستانی به صورت آزمایشی اجرا شده و از سال تحصیلی 88/87 به شکل رسمی و به صورت پلکانی در حال گسترش است.در این مقاله تلاش شده است به روش مقایسه ای چگونگی انطباق الگوی ارزشیابی کیفی -توصیفی با حقوق کودکان بررسی شود. محورهای این مقایسه ابعاد چهارگانه حمایت، پیشگیری، تأمین نیازها و مشارکت است که در اسناد قانونی مرتبط با حقوق کودکان مطرح هستند. نتیجه این بررسی مقایسه ای نشان می دهد که بر اساس تحلیل های موجود درباره ویژگیهای ارزشیابی کیفی - توصیفی و نتایج پژوهشهای انجام گرفته در ایران ارزشیابی کیفی -توصیفی از منظر ابعاد چهارگانه یادشده با حقوق کودکان سازگاری بسیار دارد. یعنی در راستای تحقق بخشیدن به این حقوق گام بر می دارد.

امروزه ارزشیابی از ساختار شناختی فراگیران بخش مهم و رو به گسترشی از پژوهش های سنجش تحصیلی را شامل می شود. یکی از پرکاربردترین شیوه های سنجش ساختار شناختی، آزمون های مبتنی بر نقشه مفهومی هستند. هدف از تدوین این مقاله طراحی، اجرای آزمایشی و اعتباربخشی آزمون های مبتنی بر نقشه مفهومی در متن های درسی فارسی است. در این پژوهش ابتدا چگونگی طرح چهار نوع آزمون مبتنی بر نقشه مفهومی (ترسیم آزاد، ترسیم هدایت شده، تکمیل آزاد و تکمیل هدایت شده ) تشریح می شود. سپس به چگونگی اجرای آزمون ها پرداخته می شود که در این پژوهش این آزمون ها در بین یک نمونه 221 نفری از دانش آموزان سال دوم متوسطه رشته علوم تجربی شهر تبریز که در هشت کلاس حضور داشتند، اجرا شد. در گام آخر در مورد نتایج اعتباربخشی این آزمون ها بر اساس شاخص های روایی محتوایی، روایی ملاکی، روایی افتراقی و پایایی نمره گذاران ارائه می شود. یافته های کیفی پژوهش نشان دادند که طراحی و اجرای آزمون های مبتنی بر نقشه مفهومی در متن های درسی فارسی امکان پذیر می باشد. یافته های کمّی نیز نشان دادند که این آزمون ها از روایی محتوایی بالایی برخوردار هستند. همچنین نمرات حاصل از این نوع آزمون ها دارای مقادیر متفاوت همبستگی ( با مقدار متوسط 50/0 ) با یک آزمون چهارگزینه ای بودند (روایی ملاکی). همچنین همه آزمون های نقشه مفهومی به خوبی از عهده تشخیص تفاوت بین نمرات دو گروه تحصیلی بالا و پائین برآمدند(روایی افتراقی). دیگر نتایج نشان دادند که ضریب توافق نمره گذاران آزمون های نقشه مفهومی در حد بالایی است(پایایی نمره گذاران). 

استفاده از نقشه های مفهومی به عنوان ابزارهای ارزشیابی تحصیلی چندین دهه است که در کانون توجه محققان و مربیان قرار دارد. هدف از تدوین این مقاله معرفی و اعتباربخشی شیوه های استفاده از نقشه مفهومی به عنوان ابزارهای ارزشیابی تحصیلی است. به طور مشخص در اینجا شیوه های ترسیم و تکمیل (آزاد و هدایت شده) نقشه مفهومی معرفی می شود و این نقشه ها از لحاظ شاخص های رواییِ محتوایی، رواییِ ملاکی، رواییِ افتراقی و پایاییِ نمره گذاران مورد بررسی قرار می گیرد. نمونه آماری پژوهش 221 نفر از دانش آموزان سال دوم متوسطه رشته علوم تجربی شهر تبریز در سال تحصیلی 88-1387 بودند که در هشت کلاس حضور داشتند. یافته های پژوهش حاضر به طور کلی نشان داد که آزمون های مبتنی بر نقشه مفهومی از روایی محتوایی بالایی برخوردارند. همچنین این آزمون ها دارای مقادیر متفاوت همبستگی (با مقدار متوسط 50/0) با یک آزمون چهارگزینه ای بودند. همه آزمون های نقشه مفهومی به خوبی از عهده تشخیص تفاوت بین نمرات دو گروه تحصیلی بالا و پائین برآمدند. همچنین نتایج نشان داد که ضریب توافق نمره گذاران آزمون های نقشه مفهومی در حد بالایی است. با مقایسه چهار شیوه آزمون مشخص شد که روش تکمیل هدایت شده در روایی محتوایی و پایایی نمره گذاران نسبت به دیگر روش ها بهتر است و شیوه ترسیم آزاد در روایی ملاکی و روایی افتراقی، نسبت به دیگر شیوه های آزمون نقشه مفهومی، دارای شاخص های بالاتری است.   

پژوهش حاضر با هدف بررسی شیوه های ارزشیابی یادگیرندگان در آموزش الکترونیکی و پیامد آن بر اهمال کاری تحصیلی انجام شده است. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر رویکردی کمی بود. جامعه آماری مشتمل بر کلیه 463 دانش آموز دوره دوم ابتدایی شهرستان سورشجان در سال تحصیلی 1400-1399 بوده که از بین آنها 210 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه سولومون و راثبلوم (1984) بود که آلفای کرونباخ آن 73/0 بدست آمد. شیوه های اجراشده ارزشیابی یادگیرندگان منطبق با دیدگاه کولار و فیچر Kollar&Fischer, 2020) ) شامل شش روش بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل واریانس و آزمون بونفرونی در نرم افزار Spss23 در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام گرفت. نتایج حاکی از آن بود که بین نمرات اهمالکاری در همه شیوه های ارزشیابی الکترونیکی تفاوت وجود دارد و این تفاوت باتوجه به سطح معناداری 05/0< p، در مورد همه شیوه های ارزشیابی الکترونیکی معنادار است. همچنین بالاترین تفاوت میانگین ها بین ارزشیابی های فرایند مدار با ارزشیابی های نتیجه مدار بود. بالاترین میانگین اهمالکاری(03/74 ) در رابطه با روش آزمون های عینی و پایین ترین میانگین در رابطه با شیوه کارپوشه الکترونیکی بدست آمد.

هدف این پژوهش طراحی الگویی برای ارزشیابی تحصیلی بدون تخلف و درعین حال رشد دهنده، با استناد به اندیشه هانس گئورگ گادامر و بنجامین بلوم است. این پژوهش که تحلیلی استنتاجی و از نوع پژوهش های کیفی است، قصد دارد، با استناد به سطوح یادگیری بلوم و رخداد فهم در اندیشه گادامر، روشی ارائه دهد که هم رسالت آموزش را برآورد سازد و هم در ایامی که آموزش به صورت آنلاین است، احتمال تخلف را کم نماید. ارزشیابی تحصیلی یکی از مراحل مهم فرآیند تدریس و آموزش هست که در سطوح یادگیری مدنظر بلوم بیشترین تأمل را می طلبد. در اندیشه گادامر نیز فهم یک رخداد، صرفاً به بازآفرینی محدود نشده و در اتفاقی بدیع در اثر تأملات تأملی فرد با غیر رخ می دهد. محقق با استناد به این دو نظریه و ترکیب سازوار این دو نوعی از ارزشیابی را تعریف می کند که بالاترین حد تفکر و تأمل و آفرینش رخ می دهد که هدف اصلی ارزشیابی است. در این نگاه هدف ارزشیابی صرفاً جواز پاس نیست، بلکه ابزار و تکنیکی برای رشد می باشد. الگو بدین صورت است که طراحی و پاسخ به سؤالات توسط خود فراگیر رخ می دهد و بخشی از امتیاز به طراحی سؤال اختصاص می یابد و به هر میزان سطح بالا و تأملی باشد امتیاز بالاتر از این بخش دریافت می نماید. طرح سؤال سطح بالاتر نیاز به تسلط طراح به محتوا و پیام متن دارد. با این اوصاف فراگیر ناگزیر از طرح این گونه سؤالات است و درنهایت یافتن پاسخ بدان هاست. به نظر در این حالت تخلف به حداقل رسیده و بازآفرینی جای خود را به تأمل، آفرینش و مطالعه عمیق می دهد که هدف نهایی تربیت است.