زبان ذهنی

یک اشکال پیرامون عصمت پیامبر و ائمه شیعه وجود دارد که به برخی از آیات قرآن و دعاهای ائمه شیعه استناد می کند که پیامبر و ائمه در آن ها از گناهان خود به درگاه خداوند استغفار می کنند و بدین وسیله از او طلب بخشش دارند. اگر پیامبر و ائمه شیعه عصمت دارند نباید مرتکب گناه شوند و اگر گناه انجام نمیدهند چرا از انجام گناهان خود به درگاه خداوند استغفار می کنند؟ پاسخ های مختلفی ازسوی دانشمندان شیعه به این شبهه داده شده است. اکثر قریب به اتفاق این پاسخها پیشفرض گرفتهاند که جمله های ادا شدهی مشتمل بر «استغفار» و «گناه» از سوی پیامبر یا ائمه متون عینی هستند که از عالم بیرون و وقایع و افعالی (گناهانی) که در آن انجام گرفته شده است حکایت میکنند. پاسخ ارائه شده در این مقاله با آن پیش فرض موافق نیست. روش این تحقیق تحلیلی است و بر این فرضیه تکیه کرده است که جمله های ادا شده ی مشتمل بر «استغفار» و «گناه» توسط پیامبر و ائمه متون ذهنی هستند نه عینی. این مقاله تلاش می کند تا، با استناد به شواهدی از قرآن و نهج البلاغه، نشان دهد استغفار پیامبر و ائمه از چیزی است که به طرزتلقی ها، حالات و گرایشهای درونی و نفسانی پیامبر و ائمه وابستگی دارد، نه از چیزی (گناهی) که متعلق به دنیای واقعیات بیرونی است. یکی از مهم ترین دستاوردهای این مقاله این است که برای نخستین بار این فرضیه را به پیش می کشاند که تحلیل درست از زبان پیامبر و ائمه درگرو داشتن درکی درست از کاربرد آن زبان، و ذهنی یا عینی بودن آن، است.