سود موقعیتی

مقدمه و هدف : این پژوهش با هدف تبیین رابطه بین رفتار و هویت اخلاقی دانش آموزان دبیرستانی دوره متوسطه دوم با توجه به نقش میانجی سود روان شناختی و موقعیتی انجام شد. روش شناسی پژوهش: روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود. اندازه نمونه شامل تعداد 907 نفر (393 دختر و 514 پسر) دانش آموز دبیرستانی دوره متوسطه دوم در شهر همدان بودند که به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و مقیاس های رفتار اخلاقی (دلفان بیرانوند و  رشید، 1400)، هویت اخلاقی (آکینیو و رید، 2002)، و مقیاس سود (دلفان بیرانوند و رشید، 1400) را تکمیل کردند. داده ها با روش مدل سازی معادلات ساختاری تحلیل شدند. یافته ها: نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که سود روان شناختی و موقعیتی در ارتباط بین ابعاد رفتار اخلاقی و ابعاد هویت اخلاقی نقش واسطه ای معناداری دارند. بحث و نتیجه گیری: برپایه نتایج این پژوهش می توان گفت که سود روان شناختی و موقعیتی می توانند به عنوان عوامل انجام رفتارهای اخلاقی از سوی افراد شناخته شوند. زیرا ارزیابی این که انجام رفتارهای اخلاقی مانند راست گویی، چقدر برای افراد سودآور است خود می تواند آنان را به انجام رفتارهای درست ترغیب کند.

زمینه: شناسایی عواملی که بتوانند وقوع رفتارهای اخلاقی را از سوی افراد تبیین کنند از سوی نظریه پردازان در پژوهش های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. بااین حال، پرداختن به این مسئله نیز مهم است که چرا رفتارهای اخلاقی از سوی افرادی که دارای هویت و نگرش اخلاقی هستند بروز نمی کند. آیا ممکن است عامل هایی دیگری مانند سود و زیان به عنوان پیامدهای انجام رفتارهای اخلاقی در موقعیت های گوناگون نقش داشته باشند؟ هدف: در این راستا، این پژوهش باهدف بررسی پیش بینی کننده های رفتار اخلاقی نوجوانان براساس هویت اخلاقی، نگرش اخلاقی، سود و زیان انجام شد. روش: طرح این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه نوجوانان در سال تحصیلی 1400-1401 بود. اندازه نمونه شامل تعداد 928 نفر بودند که به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و مقیاس های رفتار اخلاقی (دلفان بیرانوند و رشید، 1401)، هویت اخلاقی (آکینو و رید، 2002)، نگرش اخلاقی (دلفان بیرانوند و رشید، 1401)، و مقیاس سود و زیان (دلفان بیرانوند و رشید، 1401)، را تکمیل کردند. داده ها با استفاده از تحلیل واریانس و رگرسیون گام به گام تجزیه وتحلیل شدند. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه متغیرهای هویت اخلاقی، نگرش اخلاقی، سود موقعیتی، و سود روانشناختی با رفتار اخلاقی مثبت و معنادار، و رابطه زیان موقعیتی و زیان روانشناختی با رفتار اخلاقی منفی و معنادار بودند. نتایج بیانگر آن است که متغیرهای سود موقعیتی، نگرش اخلاقی، زیان موقعیتی، و هویت اخلاقی به ترتیب مهمترین پیش بینی کننده های رفتار اخلاقی در میان نوجوانان بودند و این متغیرها در مجموع قادر به پیش بینی0/25 درصد از واریانس رفتار اخلاقی بودند (0/255 R=، 0/50 R2=). نتیجه گیری: برپایه ی یافته های پژوهش می توان گفت میزان سود و زیانی که انجام دادنِ رفتارهای اخلاقی در یک موقعیت برای افراد دارد می تواند در مقایسه با هویت و نگرش اخلاقی نقش بیش تری در پیش بینی رفتارهای اخلاقی داشته باشد. زمانی که انجام دادن رفتارهای اخلاقی با سود موقعیتی بیش تر و با زیان موقعیتی کم تر همراه باشند، با احتمال بیش تری روی خواهند داد. نتایج این پژوهش دارای تلویحات مهمی برای همه سازمان هاست. شماره ی مقاله: ۲