تحریف مصحف

یکی از موضوعاتی که مباحث «عدم تحریفِ قرآن» را مه آلود و شاید غیردقیق نشان می دهد، پرداختن به موضوع تحریف یا عدم تحریفِ قرآن، بدون مشخص نمودن محدوده ی زمانیِ بحثِ «تحریف قرآن» است. از سوی دیگر دسترسی ما به قرآن، دوره های زمانی مختلفی را طی کرده است که ماهیت و نوعِ بررسی آن ها، می تواند در موضوع تحریف، دارای نتایج متفاوتی باشد. این تفاوت به گونه ای است که پاسخ گویی به عدمِ تحریف قرآن، دلایل و اسنادِ متفاوتی را نیز از دو سویِ منازعه، طلب می کند؛ به این معنی که اگر موضوع تحریف قرآن را یک کل در نظر بگیریم، برخی از دلایلِ قائلانِ به عدم تحریفِ قرآن، جزئی است و نمی تواند مرتفع کننده ی آن ادعای کلی باشد. بنابراین، تقسیم بندی و معرفی دوره های زمانی برای دسترسی به قرآن کریم از صدر اسلام تا کنون، بسیار ضروری است. یعنی لازم است تا بررسی و پژوهش شود، چه دوره های زمانی، برای بررسی دقیق مصادیق «انحرافِ لفظیِ حذفیِ قرآن» قابل طرح هستند؟ و این دوره های زمانی چه مختصات و ویژگی هایی در خود دارند؟ در پژوهش پیش رو، پنج دوره زمانی، طرح و معرفی می گردد تا نسبت و جایگاه آن ها با مسئله تحریف لفظیِ حذفیِ قرآن، روشن گردد.

دو رویکرد، می تواند پیرامونِ تحریفِ کتبِ آسمانی همانند قرآن کریم، اتخاذ کرد. یکی اینکه به دلایل عقلی، معتقد شویم که قرآن کریم، قابل تحریف نبوده و نمی باشد. بنابراین، خود را مبرای از منازعات تاریخی و نگارشی پیرامون تحریف نماییم. دوم آن که، صرف نظر از اینکه آیا می توان دلایلی عقلی برای عدم تحریف کتب آسمانی، تبیین نمود یا خیر، با روشی «تاریخی» یا «تاریخمند» به بررسی همه جانبه و جزئی موضوع «تحریفِ کتبِ آسمانی» بپردازیم. در این صورت، می توان با توجه به مراحل مختلفی که برای تحریف کلام الهی متصوّر است، مرحله ای را نیز برای «تحریفِ مصحف» در نظر گرفت؛ و این تحریف را شامل دو بخش «لفظی» و «غیرلفظی» تعریف نمود، و حالاتی را برای آن برشمرد. یکی از این حالات، «مصادیقِ جزئی انحرافِ حذفیِ وحی» است. بنابراین لازم است بررسی شود که، مصادیقِ جزئی انواعِ انحرافِ حذفیِ وحی در جمع آوری و انتقالِ الفاظِ مصحف تاکنون، کدامند؟ این مصادیق جزئی، چگونه تبیین و توصیف می شوند؟ پژوهش حاضر با روش تحقیق کتابخانه ای و وصف و تحلیل آنها، در صدد معرفی و تبیین این مصادیق جزئی در تحریف لفظی قرآن است؛ و در نهایت مشخص شد که توجه و دقت در انواع این مصادیق جزئی، همانند: «تحریف لفظی در بخشی از آیه، کلمه یا چند حرف، اعراب و نقطه»، می تواند بر تأملات و استدلال های مباحث علوم قرآنی، بسیار مؤثر باشد؛ به گونه ای که برخی موارد تأویلات قرآنی را متغیر یا مبهم سازد.