حق بر تحقیق

حق بر محیط زیست و حق بر تحقیق از حقوق بشر به شمار می روند که باید مورد حمایت قرار گیرند. حقوق افراد برای برخورداری از محیط زیست سالم جزئی از حقوق بشر است که به طور روزافزون از سوی فعالیت های انسانی مورد تهدید قرار می گیرد. این حق نه تنها از مصادیق برجسته حقوق همبستگی بلکه لازمه تحقق بسیاری از حق های بشری است. ایفای این حق مستلزم سطحی از توسعه است که خود زمینه تخریب بیشتر محیط زیست را فراهم می آورد. از این رو فعالیت های محققین دانشگاهی در مسیر پیشرفت و توسعه می تواند زمینه ساز بروز خسارات زیست محیطی گردد. این نوشته به بحث درباره زمانی می پردازد که محقق در انجام تحقیقات دانشگاهی، خساراتی وارد می آورد و لزوم جبران خسارت و نیز حمایت از محقق در انجام تحقیقاتش، این دو حق را در تعارض با یکدیگر قرار می دهد؛ بنابراین باید به دنبال شیوه ای از جبران خسارت بود که حمایت هم زمان از این دو حق را ممکن سازد. از آنجا که طبق اصل 21 اعلامیه استکهلم و اصل 2 اعلامیه ریو دولت ها مسئول اند که فعالیت های تحت صلاحیت آنها منجر به خسارات زیست محیطی نشود. نقش کلیدی دولت ها برای حل این تعارض و کمک به ارتقای تحقیقات دانشگاهی و کاهش خسارات و تلاش برای پیشگیری از بروز این نوع خسارات، بارز است.  در این مقاله بر آنیم تا با بررسی مبانی حقوق بشری حق بر تحقیق و حق بر محیط زیست در راستای رفع این تعارض تلاش کنیم و به بررسی رویکرد حقوقی ایران در این باره بپردازیم.