ایزد آتش

اسطوره بیان نمادین ارتباط متقابلی است که توسط انسان میان پدیده های گوناگون و نیز خود انسان برقرار می شود. کارنامه اردشیر بابکان کهن ترین داستان تاریخی، عاشقانه و اسطوره ای از دوره ساسانیان، با توجه به باورها و اسطوره های رایج بین مردم ساخته شده است. صحت تاریخی این داستان مطرح نیست. اسطوره های آن، منشورهایی هستند که طرح اجتماعی و رفتار اخلاقی و دینی را به نمایش درمی آورند؛ به طوری که معتقدان بر طبق آن زندگی می کنند. اردشیر استقرار یک آیین رسمی و اتحاد بین دین و دولت را در وجود شخص فرمانروا لازم می بیند و در راه رسیدن به حکومت تمام مخالفان خود را قلع وقمع می کند. اتحاد بین دین و دولت در سطح کشور تا آن زمان تجربه نشده بود؛ بنابراین، حکومت همراهی مردم را نیاز داشت. در این راه ایزدان ذهنی به تجسم درمی آیند و به قهرمان یا منجی یاری می رسانند. پرسش های پژوهش عبارت اند از: 1. ایزدان تجسم یافته اساطیری و یاریگر اردشیر کدام اند؟ 2. در کارنامه ، اردشیر برای محبوبیت و شکوه و نشان دادن قدرت خود چه کرد؟ هدف از این مقاله، بررسی فرهنگ اسطوره ای و آیینی و مردم شناسی این داستان است. در این پژوهش، اسطوره های بخش آغازین داستان، یعنی اسطوره های مرتبط با اردشیر، بنیان گذار سلسله ساسانیان به روش تحلیلی و توصیفی بررسی شده است. بررسی ها نشان داد که ایزد ثروت اشی/ ارت، ایزد فرّه، ایزد بهرام (پیروزی)، ایزد آتش، ایزد سروش از ایزدان یاریگر اردشیر در این داستان بودند. اردشیر برای محبوبیت و شکوه و قدرت، بزرگ ترین متضاد و دیوی که او را به ستوه آورد، یعنی کرم خدای را به گونه آیینی کشت و اژدهاکشی فریدون را نزد دین داران بازسازی کرد و در جای جای ایران، به شکرانه پیروزی آتشکده های گران بهرام را برپا کرد.