اسرار قاسمی

هدف این جستار معرفی متنی در علوم غریبه از دوره صفوی است. به زعم نگارنده، این متن که در مقاله حاضر از آن با نام «لیمیای صفوی» یاد می شود، از آثار تازه یاب ملاجلال منجم یزدی ، مورخ و منجم عصر شاه عباس اول صفوی است که در نسخه های متعددی، با متن اسرار قاسمی ، اثر مشهور ملاحسین واعظ کاشفی از عالمان متأخر تیموری، درهم آمیخته است. نویسنده در معرفی متن و اثبات مدعیات خود، ابتدا تاریخچه ای از توجهات علمی و نسخه شناسانه به لیمیای صفوی به دست داده و در بخش اصلی و فرجامین مقاله به ادلّه تاریخی و نسخه شناختیِ انتساب این متن به دوره صفویه و ملاجلال منجم یزدی پرداخته است.

چکیدهعلم طب و درمانگری از دیرباز با شعبات دیگری از علوم مستور و نامستور تنیده شده است. طب فراهنجار چون قسمی از علوم مکتوم و نامکتوم، سیاقی در پاسخ به ناتوانی طب هنجار محسوب می گشت. از این رو ملاحظه در روابط ساختاری طب و علوم فراطبیعی می تواند خوانش متفاوتی از گفتمان علوم غریبه در ایران، در اختیار محققان و پژوهشگران تاریخ قرار دهد. جستار پیش رو با هدف معرفی و تحلیل موضوعی- محتوایی جنبه های بدیعی از طب فراهنجار در سه متن مشهور و معتبر علوم غریبه دوران میانه اسلامی؛ دقائق الحقایق، اسرار قاسمی و حرز الامان من فتن الزمان به نگارش درآمده است. تلون سنت نگارشی علوم غریبه در سه متن مذکور نشانگر سویه های متفاوتی از ساختار مذهبی، اجتماعی و کنش های انسانیت که معلول بسیاری از دستوالعمل های طب فراهنجار در نسخ خطی می باشند. متون کهن به مثابه منابع شاخصی در استطلاعات تاریخی بازنمودی واقعی از ماهیت جوامع گذشته بدست می دهد. بررسی و مطالعه منابع مذکور از دو منظر موضوع و محتوای طبی مبین سه حوزه حفظ الصحه، دستورالعمل های علاجی و تداوی و طالع بینی بیماری هاست. شیوه ها و راهکارهای علاجی و درمانی پربسامدترین ارجاعات طبی در متون علوم غریبه و استعمال ادعیه و سور قرآنی پرتاکیدترین روش درمان فراهنجار به حساب می آ یند.پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی متون کهن تاریخی منتشر نشده، تلاش می نماید با رویکردی نو به موضع علوم غریبه، قرائتی متباینی از آن را در جایگاه هستی شناختی علوم تفسیر نماید.