مشربیه

آینه کاری و مشربیه ها بخشی از مؤلفه های سنتی معماری دوران اسلامی در کشورهای ایران و مصر است که در بناهای مذهبی، غیرمذهبی و شهری کاربرد داشته اند. در این بستر، هنرمندان معاصری هم چون منیر شاهرودی فرمانفرماییان و سوزان حفونه، دست به خلق آثاری زده اند که با تأثیرپذیری از این مؤلفه ها، هر یک، رویکردی متفاوت را دنبال کرده اند. این مقاله در تلاش است تا رویکرد این هنرمندان را بررسی نموده و به این سوال پاسخ دهد که چه نسبتی میان بازتاب مؤلفه های انتخابی آنها در آثارشان برقرار است. بر این اساس، این پژوهش از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی در ارتباط با آثار این هنرمندان بهره گرفته و با استفاده از منابع مکتوب و اینترنتی به بررسی این آثار می پردازد. تطبیق و بررسی نمونه ها نشان می دهد که شباهت ساختاری آرایه های سنتی معماریِ مورد توجه این دو هنرمند، باعث ایجاد تشابهات در فرم و ساختار ظاهری این آثار گشته است؛ در عین حال، رویکرد مفهومی و حوزه کاربست متفاوت این مؤلفه ها، این دو هنرمند را از یکدیگر متمایز می سازد.

بیان مسئله : یکی از مهم ترین مسائل مورد توجه د ر طراحی مسکن، ایجاد حریم و محرمیت است. نما د ر معماری به عنوان پوسته بیرونی و مؤلفه اصلی پوشش بنا، نقش مؤثری د ر ایجاد محرمیت، حریم د ید اری و جلوگیری از اشراف و د ید به د اخل خانه د اشته است. مهم ترین مسئله د ر نماهای مجتمع های مسکونی معاصر، طراحی نامناسب جد اره های نورگیری با امکان حفظ حریم د ید اری اهل خانه بود ه است. هد ف پژوهش : این پژوهش با بررسی مشربیه به عنوان یک راهکار بومی د ر حوزه کشورهای خاورمیانه، به معرفی پیشینه تاریخی این عنصر کالبد ی- فضایی و بررسی نقش آن د ر ایجاد حریم د ید اری د ر خانه های این منطقه می پرد ازد و با استخراج شاخصه های طراحی مشربیه به عنوان یک جد اره د وپوسته و راهکارهای آن د ر ایجاد حریم د ید اری، این شاخصه ها را د ر مجتمع های مسکونی معاصر تهران بررسی و نحوه بهره برد اری و معاصرسازی این تکنولوژی بومی د ر نماهای این بناها را مورد تحلیل قرار می د هد . روش پژوهش : این تحقیق از نوع کیفی و روش آن، توصیفی-تحلیلی است. روش گرد آوری اطلاعات این جستار به صورت مید انی و اسناد ی (کتابخانه ای) است. د ر این پژوهش با تمرکز بر مجتمع های مسکونی تهران به عنوان نمونه های مورد مطالعه، 15 نمونه از خانه ها با جد اره های د وپوسته د ر نمای اصلی انتخاب شد ه است. د ر اد امه تلاش شد مؤلفه های تأثیر گذار د ر طراحی جد اره های د وپوسته که نقش مؤثری د ر ایجاد حریم د ید اری د اشته است د ر این مصاد یق مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد . نتیجه گیری : نماهای د وپوسته عموماً با هد ف ایجاد آسایش حرارتی استفاد ه می شود . مجتمع های مسکونی معاصر از این قابلیت نماهای د و پوسته، به علاوه امکان های زیبایی شناسی، کارکرد ی و همچنین محرمیت و ایجاد حریم د ید اری برای ساکنین بهره برد ه اند . شکل و فرم، مکان استقرار، نوع بازشد گی، مصالح و فناوری اجرای نماهای د وپوسته نقش مؤثری د ر عملکرد و رفتار آن ها د اشته است. بررسی ها نشان می د هد استفاد ه از مصالح بومی مانند چوب و آجر با قابلیت انعطاف پذیری و امکان کنترل بازشد گی توسط استفاد ه کنند گان می تواند نقش مؤثری د ر پاسخ های عملکرد ی متفاوت و ارتقاء حریم د ید اری نماهای د وپوسته د ر این خانه ها ایفا کند .