اکبر اکسیر

اکبر اکسیر از شاعران معاصر است که هوشمندانه و دلسوزانه از طنز برای اصلاح نابسامانی ها و ناهنجاری های جامعه بهره می گیرد. او از قالب شعر فرانو -که شعری است موجز، ملموس، ساده، به دور از خیال پردازی های پیچیده و متناسب با دغدغه های بشر امروز- استفاده می کند. در این مقاله شش نمونه شعر از شش مجموعه فرانوی اکبر اکسیر براساس نظریه عمومی طنز کلامی بررسی و تحلیل شده است. این نظریه شامل شش متغیّر پایه تقابل انگاره، مکانیسم منطقی، موقعیت، هدف، شیوه روایت و زبان است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دو متغیّر تقابل انگاره و مکانیسم منطقی از عوامل مؤثّر در ساختار شعر فرانو محسوب می شوند. همچنین در یک شعر، گاه چندین تقابل انگاره دیده می شود که برای تحلیل عدم تجانس بین آن ها از چندین مکانیسم منطقی استفاده شده است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که اکسیر از روایت های ساده و زبان روزمرّه بیشتر بهره می گیرد و در بیشتر شعرهای فرانویِ بررسی شده، هدف، یک شخص نیست، بلکه یک معضل، یک گروه و گاه همه انسان ها مورد انتقاد شاعر هستند.

اکبر اکسیر مبدع جریان شعر فرانو است، جریانی نشأت گرفته از شعر سپید شاملویی که در ادامه جریان های شعر معاصر و در بطن آن با رویکردی جدید تکوین یافته است. این جریان شعری با تأثیرپذیری از شعر دهه هفتاد و پس از تحولات گوناگون، با درون مایه و محتوای طنزگونه از سال 1382 به عرصه ادبیات فارسی معرفی شد. کاربرد کلمات گزینش شده، مثل ها و اصطلاحات عامیانه، استفاده از عناصر ادبیات اقلیمی، ریتم و بازی با کلمات، عنصر غافلگیری و طنز شاخص آن با مفاهیم جدید، از مولفه هایی است که اکسیر در تکامل شعر خود به آن ها نظر داشته و این مولفه ها در آثار او، به عنوان چهارچوب های این جریان شعری مطرح شده است. در این مقاله درصدد تحلیل زبان ادبی در اشعار اکبر اکسیر هستیم. زبان در سبک شعری اکسیر جایگاه خاصی دارد و بستر اصلی و کاربردی در مطالعه آنست. این که جایگاه زبان و سبک ادبی در فرم شعر چگونه است؟ آیا زبان در فرم اثر می گذارد؟ و تعامل زبان با دیگر عناصر فرمیک یعنی صور خیال و موسیقی شعر چگونه است؟ از پرسش هایی است که در این پژوهش به آن پرداخته ایم و نتیجه حاصله مشخص می کند که زبان در شعر اکسیر هم به ساختار شعر اهمیت می دهد و هم به محتوا، آن جا که بار طنز بیشتر است، فرم بر محتوا می چربد و آن جا که هدف انتقال معناست، این محتواست که فرم و زبان را تحت الشعاع خود قرار می دهد. روش پژوهش، کتابخانه ایی و مطالعه مستقیم و جامعه آماری ما، اشعار اکبر اکسیر است.

هدف این مقاله، بررسی خوش طبعی های اکسیر با شاعران بزرگ کلاسیک و معاصر زبان فارسی است که در طنزسروده های وی جریان دارد. برای این منظور، شاعرانه هایِ طنزآمیز مجموعه اشعار اکبر اکسیر که با مهم ترین نظریه های طنز از قبیلِ «برتری»، «مغایرت» و «روان کاوی» مطابقت دارند، به روش توصیفی تحلیلی بررسی و تحلیل شده است. نتیجه پژوهش نشان داد که او با خلق موفقِ لطیفه و به کارگیری شگردهای طنز، با ابزارهایی مانند جناس ها، ایهام ها و واژه های ناسازگار و متناقض، تشبیه و اغراق شدید، اندیشه های انتقادی و برخی دیدگاه های سازنده و اجتماعی خود را ارائه می دهد.