نظام دینی

خداوند متعال پیامبران را برای هدایت و تربیت بشر برانگیخته و قرآن کریم بهترین منبع برای بازشناسی مسیر دعوت انبیا و گونه شناسی تعامل اقوام با ایشان است. نخستین اقدام انبیا برقراری ارتباط با جامعه زمان خود بوده و ویژگی های شخصیتی و اجتماعی افراد جامعه، نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده است؛ ازاین رو می توان موفقیت دعوت انبیا و دستیابی به جامعه ای منسجم و هدفمند را محصول رویکرد برخاسته از روحیات شخصیتی و اجتماعی افراد جامعه به پیامبران دانست؛ بدین جهت پژوهش حاضر تلاش دارد تا گونه شناسی شخصیتی و اجتماعی جامعه بنی اسرائیل و تأثیر آن بر مسئله انسجام اجتماعی و تولید نظام دینی از منظر قرآن کریم را بررسی کند که با روش توصیفی- تحلیلی دریافته است بنی اسرائیل مردمانی با ویژگی های شخصیتی مانند دنیادوستی، اطاعت ناپذیری، نژادپرستی و ویژگی های اجتماعی مانند تمرّد گروهی، اعمال نظر در احکام الهی، عدم پایبندی به تعهدات اجتماعی، در عدم تحقق دعوتی موفق، جامعه ای منسجم و تولید نظام دینی در دوره حضرت موسی× تأثیر مستقیم و فراوانی داشته اند؛ مسئله ای که می تواند هر جامعه بشری را با وجود داشتن زیرساخت های اساسی، کتاب وحیانی و پیامبر الهی، از دستیابی به یک جامعه دینی منسجم و نظام دینی پیشرو باز دارد.

هدف : هدف از نگارش این مقاله، تلاش برای شناخت قرآنی- روایی اهداف، ابعاد و روشهای یکی از مهم ترین و پیچیده ترین تهدیدهای وجودی- ماهیتی علیه نظام و حاکمیت دینی؛ یعنی «نفوذ راهبردی» بود. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است که به روش کتابخانه ای و مبتنی بر روش تفسیر اجتهادی با گرایش تفسیر موضوعی تدوین شده است. آیات قرآن و روایات بر پایه مؤلفه های مرتبط و اثرگذار در «نفوذ راهبردی» معادل یابی تطبیقی، تحلیل محتوا، مفهوم سازی و مقوله بندی شده اند. یافته ها: «نفوذ راهبردی» که با محوریت جنگِ شناختی- ادراکی صورت می پذیرد، همه ابعاد بینشی- معرفتی، نگرشی- انگیزشی و کنشی- منشی نظام دینی را در سطوح ساختاری، نهاد رهبری، حاکمان، نخبگان و توده مردم هدف قرار می دهد. این نوشتار به نفوذ راهبردی در حوزه «نگرشی- انگیزشی» پرداخته است. نتیجه گیری: معتبرسازی اصل و رأی نظام سلطه در قالب تغییر زاویه دید نسبت به نظام باطل، پذیرش مرجعیت حاکم به طاغوت و عبور از جهاد کبیر، نخستین گام آن است. ناپپدانمایی دشمنیِ دشمن از طریق بازتعریف معیارهای دشمن شناسی، به هم ریختن مرزبندی ها با دشمنان، امتزاج حق و باطل، تزیین دشمن و تبدیل تبرّی از دشمن به تولّی و موالات، خودی پنداری دشمن، مرجعیت سازی و اعتباریابی مُحَرَّف و تغییر مرجعیت فکری- رفتاری، تغییر گروه مرجع توده مردم و تلاش برای تغییر مرجعیت فرهنگی، ابعاد دیگر چنین نفوذی است. در حوزه حکمرانی نیز تغییر معیارها و سنجه ها با تبدیل معیارگرایی به شخصیت گرایی، تغییر تلقی از حکمرانی در مسئولان، تغییر ترجیحات و شکل دهی خط تردید، گامهای پسین آن را تشکیل داده است.