تصویب بودجه

حفظ توان نظامی و ارتقای کارآمدی آن یک امر ضروری در نظام اسلامی است که مستلزم تأمین منابع و امکانات لازم و مدیریت مناسب بر آن است که بودجه نقش مهمی دراین راستا ایفا می کند. براین اساس، هدف پژوهش حاضر، شناسایی و اولویت بندی مهم ترین عوامل اثرگذار بر تصویب بودجه در یک سازمان نظامی است. این پژوهش از نظر نتیجه کاربردی؛ از نظر روش گردآوری، پیمایشی (دلفی) و از نظر نوع داده، ترکیبی و از نظر بازه زمانی، مقطعی بوده که از ابزار مصاحبه و پرسشنامه جهت گردآوری داده ها بهره برداری شده است. جامعه آماری پژوهش نیز متشکل از سه گروه: 1. خبرگان و صاحب نظران حوزه طرح و برنامه و آشنا به فرآیند بودجه ریزی و  2. مدیران و کارشناسان ستاد کل نیروهای مسلح و 3. مدیران و کارشناسان سازمان برنامه وبودجه کشور می باشد. براساس مدل تحقیق، عوامل مؤثر بر تصویب بودجه در دو دسته عوامل محیطی (برون سازمانی) و عوامل درون سازمانی شناسایی شده است. در حیطه عوامل غیرمحیطی: ارزش های مشترک، راهبرد، ساختار، سیستم، نیروی انسانی، شیوه و سبک و مهارت ها و در حیطه عوامل محیطی: عوامل سیاسی، عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی و عوامل فناورانه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشانگر آن است که عوامل درون سازمانی دارای اولویت بیشتری نسبت به عوامل محیطی (برون سازمانی) بر بودجه مصوب یک سازمان نظامی می باشد.

با انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس شورای ملی، انتظار می رفت که با تصویب بودجه به عنوان مهم ترین سند مالی کشور، تحول مثبتی در ساختار مالی ایران نسبت به قبل از مشروطه ایجاد شود. روش تصویب بودجه در قانون اساسی مشخص شده بود، اما با چالش ها و موانع زیادی مواجه شد؛ بنابراین سؤال تحقیق این است که روش ها و چالش های تصویب بودجه چه بود و این روش ها تا چه اندازه با اصول بودجه مدرن و قانون اساسی مطابقت داشت. یافته های تحقیق حاکی از آن است که مجلس نتوانست حتی یک بودجه در طول بیست سال از مشروطه تا انقراض قاجار مطابق با قانون اساسی و اصول بودجه مدرن به تصویب برساند. از عوامل مهم تصویب نشدن بودجه می توان به مواردی چون جدیت نداشتن دولت در ارائه بودجه، بی ثباتی دولت ها، دخالت عوامل خارجی و تعطیلی مجلس اشاره کرد. با این حال دولت و مجلس با توجه به چالش هایی که با آن مواجه بودند، روش های دیگری برای تصویب بودجه ارائه کردند. مجلس اول در مرحله گذار از بودجه نویسی سنتی به نو بود که عملاً همان روش بودجه نویسی سنتی را به صورت ناقص دنبال کرد. دولت در دوره مجلس دوم، بودجه ناقصی را تهیه کرد که به تصویب مجلس نرسید و در دوره مجلس سوم، دولت نتوانست بودجه ای را به مجلس ارائه دهد. در دوره چهارم و پنجم، مجلس با دولت همراهی بیشتری نشان داد و مجلس با روش های چهاردیواری و یک دوازدهم، بودجه ها را به تصویب رساند. روش تهیه و گردآوری تحقیق، اسنادی و کتابخانه ای است و با رویکرد توصیفی تحلیلی چالش ها و روش های متغیر تصویب بودجه را بررسی می کند.