مطالب مرتبط با کلیدواژه

زبان کردی


۲۱.

بررسی اثر محیط دوزبانه کردی- فارسی بر پیشرفت سواد خواندن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه درسی ایران سال نهم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۳۵ 23 - 38

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی زبان دوزبانگی زبان کردی زبان فارسی سواد خواندن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۴۰۹
این نوشته، مختصری از پژوهش در قلمرو آموزش زبان فارسی به عنوان زبان رسمی و ملّی در نظام آموزش و پرورش ایران است. در این تحقیق، رویکرد و روش های آموزش زبان فارسی در گام نخست زبان آموزی بررسی شده است؛ از این رو، به اولین مرحله ی آموزش رسمی و برنامه ی آموزش فارسی توجه نموده، تنها به بررسی کتاب های فارسی اول دبستان پرداخته ایم. نخست، مقصود از رویکرد بیان شده، انواع رویکرد زبان آموزی در تاریخ آموزش زبان فارسی از گذشته تا کنون به دست داده شده است. سپس روش های آموزش الفبا یا نشانه های زبان فارسی در مرحله ی نخست آموزش و یادگیری بررسی و تبیین شده، از دید روان شناسی و زبان شناسی مورد تأمل قرار گرفته است. سرانجام، ضمن بازشناسی رویکردها و روش های فارسی آموزی، روش مناسب تر آموزش زبان فارسی و رویکرد ویژه ی نظام آموزش رسمی امروز ایران نیز معرفی شده است.
۲۲.

کلان استعاره شناختی آزادی در زبان کُردی با تکیه بر اشعار شیرکو بیکه س

نویسنده:
منبع: قند پارسی سال سوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۷ 95-113

کلیدواژه‌ها: معنی شناسی شناختی استعاره های مفهومی کلان استعاره آزادی زبان کردی شیرکو بیکه س

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۱ تعداد دانلود : ۴۲۸
ازجمله نوین ترین رویکردهای نقد آثار ادبی، رویکرد شناختی می باشد. استعاره مفهومی یک مفهوم پایه ای در این رویکرد محسوب می شود که از طریق آن، مفهوم یک حوزه به حوزه دیگر نگاشت می شود و مفهوم حوزه دوم از طریق حوزه اول درک می شود. کلان استعاره ها که برای درک آثار ادبی مورد نیاز هستند و در فهم زبان و اندیشه منتقدین کاربرد دارند، از همین ساز و کارهای استعاره مفهومی بهره می برند. دراین جستار با تکیه بر مفهوم شناختی استعاره، نگارنده قصد دارد کلان استعاره آزادی را در اشعار بیکه س بررسی کند. داده های پژوهشِ حاضر، اشعار موجود در کتاب مجموعه شعر اینک دختری سرزمین من است (2011) می باشد که در آن استعاره های کلان و مفهومیِ متعدد و مختلفی مشاهده می شود. اینکه کلان استعاره آزادی چگونه در اشعار بیکه س نمود پیدا می کند و کدام یک از اشعار بیکه س حاوی بیشترین مفاهیم مرتبط با آزادی هستند، سوالات اصلی پژوهش می باشند. پژوهش حاضر براساس نظریات لیکاف و جانسون (1980) و کووچش (2010)، و به روش تحلیلی صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اولاً آزادی، آزادی بیان، آزادی زنان، ظلم ستیزی، آزادیخواهی و عدالت طلبی مفاهیمی بارز در آثار بیکه س می-باشند. همچنین، استعاره های خُرد به کار رفته در روساخت این آثار داری زیرساختی پایه ای به نام آزادی هستند که آنها را سامان می بخشد.
۲۳.

تِکَل یا تَکَل؟ تأملی در تلفظ یک واژه کهن در آثار مولانا

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال سی ام بهمن و اسفند ۱۳۹۸ شماره ۶ (پیاپی ۱۸۰) 28-34

کلیدواژه‌ها: تِکَل مولانا زبان کردی زبان های ایرانی تلفظ واژه غزلیات شمس واژگان کهن تگل مولوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۳۳۷
برای تلفظ درست برخی واژگان کهن که امروزه دیگر در زبان به کار نمی روند دو راه اساسی وجود دارد، یکی کمک گرفتن از وزن و قافیه در متون منظوم و دیگری رجوع به دیگر زبان های ایرانی ای که هنوز زنده اند و گویشورانی در مناطق مختلف ایران و جهان دارند. شناخت وزن و قافیه به خوانش درست متون و تلفظ صحیح کلمات یاری می رساند و آگاهی از دیگر زبان های ایرانی می تواند مخاطب را از چندوچون تغییرات آوایی، نحوی و معنایی زبان فارسی در طول تاریخ آگاه تر کند. نوشتار حاضر می کوشد تا با بهره گیری از وزن و قافیه و همچنین کمک گرفتن از زبان کردی، نشان دهد که تلفظ درست واژه «تکل» یا «تگل» در گذشته چه بوده است؟
۲۴.

بررسی جامعه شناختی پدیده رمزگردانی دو زبانه های کردی کلهری- فارسی در دانش آموزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تدریس پژوهی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ 39 - 63

کلیدواژه‌ها: رمزگردانی دوزبانه جامعه شناسی زبان کردی زبان فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۱ تعداد دانلود : ۳۶۵
هدف: هدف از انجام این پژوهش بررسی جامعه شناسی پدیده رمزگردانی دوزبانه های کردی فارسی بود. روش: این پژوهش از نظر روش گردآوری داده ها جزء پژوهش های توصیفی از نوع همبستگی است؛ و براساس ماهیت جزء پژوهش های کاربردی محسوب می گردد. جامعه آماری شامل کل دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهرستان سرپل ذهاب در سال تحصیلی 97- 1396 است. با توجه به این که حجم کل جامعه آماری 3896 نفر بود؛ با استفاده از جدول مورگان 400 نفر (200 دختر؛ 200 پسر) در مقطع اول، دوم و سطح پیش دانشگاهی در بین دانش آموزان پسر و دختر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد. از شیوه نمونه ای طبقه ای نسبتی بر حسب جنسیت استفاده شده است. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه الگوی پژوهشی پاراشر (1980) بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از آزمون t دو نمونه وابسته، آزمون t دو نمونه مستقل و تحلیل واریانس استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد کاربرد زبان فارسی در حوزه های خانواده، دوستی، همسایگی، اداری به طور محسوسی از زبان کردی کلهری بیشتر بود (00/0= p) اما کاربرد زبان فارسی در حوزه مدرسه به طور محسوسی از زبان کردی کلهری بیشتر بود (01/0= p). همچنین کاربرد زبان فارسی در تمام سطوح مختلف تحصیلی، دانش آموزان دارای سطح تحصیلات پیش دانشگاهی بیش از بقیه و افراد پایه اول کمتر از دیگر سطوح تحصیلی از زبان فارسی استفاده می کنند. همچنین افراد پایه اول بیشتر از دیگر گروه ها و افراد دارای سطح تحصیلات پیش دانشگاهی کمتر از بقیه گروه های تحصیلی از زبان کلهری استفاده می نمایند (209/4 =F، 000/0=p). همچنین بین کاربران زبان کلهری در دو گروه جنسی در کل حوزه های اجتماعی کاربرد زبان فارسی بین دختران بیشتر از پسران است و پسران نیز بیشتر از دختران به استفاده از زبان کلهری تمایل دارند و نتایج آماری تفاوت معنی دار بین دو جنس را تأیید می کند (002/0= P).
۲۵.

بررسی مجاز مفهومی در زبان کُردی با توجه به اشعار شیرکو بی کس: رویکردی شناختی

نویسنده:
منبع: قند پارسی سال سوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 133-151

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی شناختی معنی شناسی شناختی مجاز مفهومی زبان کردی شیرکو بی کس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۳۹۵
بررسی مجاز مفهومی در زبان کُردی با توجه به اشعار شیرکو بی کس: رویکردی شناختی در این جستار نگارنده قصد دارد بر اساس رویکرد شناختی انواع مجازهای مفهومی را در زبان کُردی بررسی نماید. داده های پژوهشِ حاضر، اشعار موجود در کتاب اینک دختری سرزمین من است (2011)، سروده شیرکو بی کس شاعر معاصر کُرد می باشند. پرسش های اصلی پژوهش عبارتند از؛ استفاده از کدام نوع از مجازهای مفهومی در زبان کُردی بیشتر رایج می باشد و آیا مجازهای مورد استفاده در زبان کُردی منطبق بر نظریه مجازهای مفهومی در دیدگاه شناختی هستند. پژوهش حاضر با تکیه بر نظریات لیکاف و جانسون (1980) و کووچش (2010)، به روش کیفی صورت گرفته است و گردآوری داده ها به شیوه کتابخانه ای می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که استفاده از انواع مختلف مجازهای مفهومی در کلام و فرهنگ مردمان کُرد در کنار سایر ساز وکارهای شناختی پدیده ای بارز می باشد، که در این میان مجازهای «جزء به جای کل» و «ظرف به جای مظروف»، دارای بیشترین بسامد تکرار هستند. از دیگر دستاوردهای پژوهش می-توان به این مطلب اشاره کرد که مجازهای به کار رفته در این اشعار و به تبع آن مجازهای روزمره مورد استفاده در زبان کُردی کاملاً منطبق بر نظریه مجازهای مفهومی لیکاف، جانسون و کووچش هستند.
۲۶.

تأثیر واژگانی زبان فارسی بر کُردی کُرمانجی خراسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 141 - 166

کلیدواژه‌ها: تأثیر واژگانی زبان فارسی زبان کردی کُرمانجی شمالی کُرمانجی خراسانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۱۸۸
زبان فارسی در سرزمین وسیع ایران از دیرباز مورد استفاده بوده و به علّت رسایی، شیوایی و سادگی از نظر دستوری و آوایی، مورد توجّه پادشاهان و درباریان بوده و همواره زبان-های ایرانی دیگر را تحت تأثیر قرار داده است. زبان کُردی که یکی از زبان های مهم ایرانی است به سبب نزدیکی به زبان فارسی و همسایگی با آن زبان و رسمی بودن زبان فارسی در بسیاری از مناطق کُردنشین، مانند دیگر زبان های ایرانی، تأثیرات فراوانی را از زبان فارسی پذیرفته است. یکی از گویش های زبان کُردی که در محیطی فارسی زبان، قرار گرفته و احتمال تأثیرپذیری آن گویش از گویش های دیگر کُردی بیشتر است، گویش کُرمانجی خراسانی است که شاخه ای از کُرمانجی شمالی است. مسأله اصلی در این پژوهش، تأثیر واژگانی زبان فارسی بر گویش کُرمانجی خراسانی بوده است و هدف، شناسایی کیفیّت و میزانِ تأثیر زبان فاسی از نظر واژگانی بر کُردی کُرمانجی خراسانی است و در این راستا از روش تحقیق میدانی- کتابخانه ای و ابزار پرسشنامه و مصاحبه بهره گرفته شده است. از بررسی واژگان مشهور و پرکاربرد کُرمانجی خراسانی، این نتیجه، حاصل شده که زبان فارسی بر این گویش، اثرگذار بوده امّا این تأثیرات، اندک بوده است. از مجموع 342 واژه بررسی شده که در گویش کُرمانجی خراسانی رایج است، تعداد 23 واژه آن از زبان فارسی وام گرفته شده است. بر این اساس، نسبت واژگان فارسی در کُرمانجی خراسانی (6.72%) است. در بررسی کنایات و ترکیبات عامیانه نیز این نتیجه به دست آمده است که بعضی کنایات و ترکیبات عامیانه فارسی، عیناً وارد گویش کُرمانجی خراسانی شده و در بعضی موارد، ترجمه آن ها راه یافته است و گاه، معادل فارسی آن ها به گویش کُرمانجی خراسانی ورود پیدا کرده است؛ به این ترتیب، 40% کنایات و ترکیبات عامیانه، از زبان فارسی، وام گرفته شده و 60% کُردی است.
۲۷.

بهره گیری نظامی از واژگان زبان کُردی در حوزه های مختلف دستوری

نویسنده:
منبع: شفای دل سال چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۸ 171 - 187

کلیدواژه‌ها: شعر کلاسیک زبان کردی دستور زبان نظامی خمسه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۲۲۲
نظامی از شاعران حوزه آذربایجان است که با توجه به اقامت وی در این منطقه و ترک زبان بودن این مناطق، شاید نمونه هایی از زبان ترکی در شعرش به چشم بخورد؛ اما با توجه به کُردنژاد بودن مادر وی و اشاراتی که دیگر نویسندگان به این امر کرده اند، رگه هایی از زبان کُردی در شعر وی مشاهده می شود. در اشعار وی، واژگانی مشاهده می شود که مختص زبان کُردی است و به نظر می رسد وی در کاربرد این واژگان، تحت تأثیر زبان مادری قرارگرفته است؛ به طوری که بهره گیری وی از واژگان کُردی در حوزه های گوناگون دستوری مشهود است. استفاده نظامی از اسم های کُردی و همچنین صفات و مصدرهای زبان کُردی، گویای تأثیر زبان مادری در اشعارش است و این اثرپذیری با مشاهده پیشوندها و اصطلاحات زبان کُردی موجود در شعر نظامی، بیشتر نمود پیدا می کند. در این میان، استفاده نظامی در حوزه دستوری اسم، بسامد بیشتری دارد و در مقابل بهره گیری از پسوندها، نمود کمتری دارد. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی فراهم آمده است که در آن، ضمن شناسایی واژگان گوناگون کُردی در اشعار نظامی، به شرح و تفسیر هر یک، با استفاده از فرهنگ لغت های کُردی پرداخته شد و در پایان، این نتیجه به دست آمد که نظامی از زبان مادری تأثیر پذیرفته و واژگان کُردی را در اشعارش به خوبی به کاربرده است.
۲۸.

فرسایش واژگان زبان مادری در میان مهاجران کُردزبان سردشتی ساکن تهران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۰ 314-337

کلیدواژه‌ها: تماس زبانی فرسایش زبانی نگرش زبانی زبان کردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۲۵۴
در موقعیت های تماس زبانی به ویژه دریک جامعه ی دوزبانه ی ناپایدار، هنگامی که حوزه های کاربردی زبان مادری از بین می رود، الگوی واژگانی گویشوران در آن زبان تغییر می نماید. گروه های قومی- زبانی مهاجردر کشورما، برای دست یافتن به جایگاه اجتماعی و اقتصادی مناسب و نیز فراهم نمودن امکانات آموزشی بهتر برای فرزندان خود، ناگزیر به یادگیری زبان فارسی هستند و این امر زمینه را برای تماس هر چه بیشتر با زبان فارسی فراهم نموده است پژوهش حاضر به بررسی فرسایش و تغییرات واژگانی زبان کودکان سردشتی مقیم تهران پرداخته است. 66 نفر گویشور کُردزبان سردشتی در این مطالعه شرکت کردند. آن ها از دو جامعه ی زبانی مختلف (تهران/ سردشت) انتخاب شدند. برای تعیین میزان فرسایش واژگانی افراد شرکت کننده از یک آزمون نامیدن واژگان تصویری مربوط به زبان اول استفاده گردید. در این مطالعه همچنین رابطه ی بین نگرش زبانی و میزان فرسایش واژگانی بررسی گردید. برای تعیین نگرش مثبت افراد نسبت به زبان مادری از یک پرسش نامه ی سنجش نگرش استفاده شده است. تجزیه وتحلیل داده های جمع آوری شده نشان می دهد که کودکان سردشتی ساکن تهران از فرسایش واژگانی معناداری برخوردار بودند. درواقع آن ها به لحاظ کُنش واژگانی در زبان کُردی در مقایسه با هم زبانان خود در شهر سردشت، ضعیف تر بودند. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش همچنین نشان داد که رابطه ی معناداری بین نگرش گویشوران نسبت به زبان کُردی و میزان فرسایش واژگان در زبان اول وجود دارد.
۲۹.

بررسی چگونگی مفهوم سازی، درک و انتقال معنی توسط فضاسازهای ذهنی در ادبیات کودکان در زبان کردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 101-134

کلیدواژه‌ها: ادبیات کودک زبان کردی فضاساز ذهنی فضاهای ذهنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۳۰۴
پژوهش حاضر به بررسی فضاسازهای ذهنی در ادبیات داستانی کودکان در زبان کردی می پردازد با این هدف که مشخص سازد کاربرد فضاسازها در ادبیات داستانی کودکان چگونه است و چگونه به مفهوم سازی و انتقال مفاهیم کمک می کنند. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا پیکره ای از متون نوشتاری کتاب داستان های کودکان در زبان کردی ساخته شود. این پیکره شامل ٢٠ جلد کتاب داستان (١٠ جلد با نویسنده مرد و ١٠ جلد با نویسنده زن) است که در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفت. در مجموع ١٠٠٢ جمله که انواع فضاسازها در آن ها استفاده شده بود یافت شد، سپس تعداد ٢٤ جمله به شیوه ای تصادفی استخراج و مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از بررسی و تحلیل این جملات با هدف مشخص نمودن چگونگی عملکرد فضاسازهای ذهنی در ایجاد فضاهای ذهنی و انتقال مفاهیم نشان می دهد که وجود فضاسازها یک عنصر بسیار مهم در درک و انتقال مفاهیم در ادبیات کودکان بوده و عدم استفاده مناسب از آن ها در متون داستان های کودکان باعث می شود که خواننده به درک درستی از جمله نرسد.
۳۰.

بررسی و شناخت زبان، موقعیت و حدود ایل کلهر

نویسنده:
منبع: رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی سال چهارم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۱ 253-263
تعداد بازدید : ۲۶۲۸ تعداد دانلود : ۶۲۹
ایل کَلهُر یکی از شعب اصلی ایل های کرد ایران و از کهن ترین طوایف غرب ایران است. ایل کَلهُر بزرگترین ایل کرمانشاه و دومین ایل بزرگ ایران می باشد. مردمان آن کردتبار هستندو به گویش کردی کلهری تکلم می کنند. گیلانغرب پایتخت های اصلی ایل کلهر می باشد. دانشنامه ایرانیکا به عنوان معتبرترین منبع ایران شناسی، از ایل کلهر به عنوان یکی از بزرگ ترین ایلات کرد نام برده شده است. درقرن یازده میلادی یعنی حدود هزار سال پیش دردوره امپراتوری سلجوقیان کرمانشاه که بیشترین جمعیت کرد کلهر درآنجا می باشد به عنوان پایتخت کردستان انتخاب شد. مسکن اولیه ایل کلهر همراه با گوران بزرگ در نواحی دامنه های کوه شاهو قلعه پلنگان و دیگر نواحی این منطقه بوده است و در کردستان عراق نیز به طور سنتی در اطراف شهر زور خانقین کلار و دیگر نواحی گرمسیری جنوب کردستان عراق حضور داشته اند. در این مقاله که برگرفته از کتاب ایل کلهر از نگاهی دیگر به تالیف نویسنده همین مقاله می باشد قصد داریم به بررسی و شناخت زبان، موقعیت و حدود ایل کلهر بپردازیم.
۳۱.

تحلیلی بر مبنای بهینگی درباره کوتاه شدگی واکه ای برای رفع التقای واکه در زبان کردی و فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال دهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۸ 89 - 108

کلیدواژه‌ها: التقای واکه ای غلت سازی کوتاه شدگی واکه ای بهینگی زبان فارسی زبان کردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۹ تعداد دانلود : ۲۴۷
پژوهش حاضر براساس واج شناسی بهینگی، به رفع التقای واکه در ارتباط با کوتاه شدگی واکه ای در زبان کردی و فارسی، پرداخته است. مجموعه فیلم ها، سریال ها و متون نوشتاری، پیکره پژوهش حاضر را تشکیل داده است، براساس تجزیه و تحلیل داده ها، نگارندگان نتیجه گرفته اند که دو زبان فارسی و کردی برای رفع التقای واکه در برخی محیط های آوایی، از غلت سازی به شیوه کوتاه شدگی واکه ای استفاده می کنند. در زبان فارسی برای رفع التقای واکه، دو واکه افراشته /i/ و /u/  براثر غلت سازی ازراه کوتاه شدگی واکه ای به ترتیب به یک واکه کوتاه و یک همخوان غلت /j/ و /w/  تبدیل می شوند. در زبان کردی میانی، فرایند غلت سازی در واکه های افراشته /i: ، u: /  و نیمه افراشته /ē: ، ō: /  رخ می دهد؛ همچنین، غلت سازی در زبان فارسی با تغییر کمّی در واکه کشیده /i:/ و تغییر کمّی و کیفی در واکه کشیده /u:/ همراه است. درمقابل، غلت سازی در زبان کردی میانی تنها با تغییر کمّی در واکه های کشیده همراه است. تحلیل بهینگی نیز مشخّص کرد که عامل اصلی در رفع التقای واکه در هردو زبان فارسی و کردی میانی، الزام به وجود آغازه در ساختار هجایی آن ها است. در بافت هایی که در آن ها غلت سازی ازراه کوتاه شدگی واکه ای رخ می دهد، محدودیت های فعّال مشترک در زبان فارسی و کردی میانی عبارت است از:  .AGREE(place); ONSET; MAX; DEP; IDENT (µ
۳۲.

تحلیل و بررسی چیستان در زبان کردی (گویش سورانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال دهم مهر و آبان ۱۴۰۱ شماره ۴۶ 24-1
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۴۷
موضوع پژوهش حاضر "تحلیل و بررسی چیستان در زبان کردی (گویش سورانی)" است.فراهم کردن زمینۀ آشنایی بیشتر نسل جوان با فرهنگ عامه، جلوگیری از ایجاد گسست بیشتر نسل جدید با فرهنگ بومی خود، بازشناخت جلوه های ادب شفاهی به ویژه چیستان و نقش آن در مطالعات علمی امروز از اهداف عام و بازشناخت چیستان های زبان کردی و تحلیل ساختار و محتوای آن از اهداف خاص این پژوهش محسوب می شوند. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است. داده ها به شیوه کتابخانهای گردآوری شده و به روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شده است. جامعۀ آماری پژوهش ۳۷۷ چیستان کردی است که به شیوه استقرای تام بررسی شده است. منبع مورد استفاده کتاب هه ته له ی کوردی (چیستان کردی) اثر عبیدالله ایوبیان مرکزی است. دلیل انتخاب این اثر، دانشگاهی بودن مؤلف، داشتن نگاه علمی در گردآوری چیستان، دقت نظر ایشان و تسلط بر فرهنگ عامۀ کردی است. نتایج بیانگر این است که چیستان های گویش کردی سورانی در سه گروه چیستان، شبه چیستان و معما قابل طبقه بندی هستند که گروه اول بیشترین بسامد را دارند. چیستان های زبان کردی بیشتر محصول دوران کشاورزی است، اما با رواج مدرنیته تعدادی از امثال مربوط به تکنولوژی نیز دیده می شود. همچنین نتیجه بیانگر اشتراک برخی از چیستانها با چیستان های زبان فارسی است، اما برخی از ویژگی ها نیز ویژه زبان کردی است که شناخت آنها به درک بهتری از این چیستان ها می انجامد.
۳۳.

هویت اندیشی در آثار ابراهیم یونسی؛ تکیه بر زبان فارسی و تقویت هویت ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۶ 103 - 125
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۲۰۸
در ایران معاصر، گاهی رابطه میان هویت های قومی و هویت ایرانی در مرز میان همسویی، تضاد، تنازع و گسست بوده است. روایت های سیاسی و اجتماعی از مسئله هویت ایرانی و عناصر آن، در تضعیف یا تقویت این رابطه اثرگذار است. از سه روایت ملت گرا، مدرن و پست مدرن و تاریخی، تنها روایت تاریخی است که با پرهیز از افراط و تفریط در تبیین مسئله، به تحکیم و پیوستگی حداکثری ایران و ایرانیان توجه دارد. ابراهیم یونسی، فعال سیاسی، مترجم و نویسنده کردتبار ایرانی، صاحب آثار متعددی به زبان فارسی است. برخی از آنچه او ترجمه کرده درباره تاریخ فرهنگی و سیاسی کردها و وقایع سیاسی معاصر است. همچنین از او رمان هایی نیز با زمینه اقلیمی منتشر شده است. او در مقدمه یا پاورقی اغلب ترجمه ها به نسبت میان کردها و ایران توجه دارد و به گونه ای هویت اندیشانه میان کردها و ایران رابطه ای همسو و هم جهت برقرار می کند و نظر نویسندگانی را که قائل به تمایز و جدایی میان هویت قومی و هویت ایرانی هستند یا بخشی از عناصر هویت قومی را در جهت تضعیف هویت ایرانی برجسته کرده اند، نقد می کند. او به ویژه متوجه نقش و کارکرد هویت ساز زبان کردی و زبان فارسی است. بنابراین، به رغم وابستگی سیاسیِ ابتدایی خود یا خلاف آنچه برخی احزاب سیاسی در نظر دارند، میان زبان کردی و زبان فارسی قائل به رابطه ای همسو است. از این رو زبان فارسی را برای نوشتن به کار می گیرد و سعی می کند با کاربست فراوان واژگان و آنچه داشته های دانشی و زبانی کردی است، بر غنای زبان فارسی و گنجینه لغوی و فرهنگی آن در آثارش بیفزاید. در این مقاله با تحلیل مقدمه های ترجمه ها و توجه به مسائل زبانی داستان ها به این وجه هویت اندیشانه ابراهیم یونسی پرداخته شده است.
۳۴.

رابطه بین هویت پذیری زبانی و مرگ زبانی در میان ساکنین استان کردستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال نهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۶ 197-219

کلیدواژه‌ها: هویت پذیری زبانی مرگ زبانی زبان کردی استان کردستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۸۳
زبان ها نماد هویت هستند و برای نشان دادن هویت افراد به کار می روند. از این رو، زبان ها نقش مهمی در برساخت هویت ایفا می کنند و مرگ آنها مرگ هویت های معین است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین هویت پذیری زبانی و مرگ زبانی در بین ساکنین استان کردستان است. این پژوهش به لحاظ روش کمّی از نوع پیمایشی و به لحاظ هدف، کاربردی است. به این منظور، تعداد 407 پرسشنامه بین نمونه های آماری توزیع شد. نمونه گیری به روش طبقه بندی متناسب انجام گرفت. در این پژوهش، برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد هویت زبان دوم و مرگ زبانی یونسکو استفاده شد. برای بررسی فرضیه های پژوهش از آزمون همبستگی استفاده گردید. در پایان، تحلیل یافته ها نشان داد که بین هویت پذیری زبانی و ابعاد آن با مرگ زبانی رابطه ای مثبت و معنی دار وجود دارد. از میان ابعاد مختلف هویت پذیری زبانی، بُعد انتظارات دیگران بیشترین نقش تبیین کنندگی را دارد. در پایان، می توان چنین جمع بندی کرد که اگرچه ابعاد هویت پذیری زبانی با شدتی نسبتاً متوسط بر روی مرگ زبانی تأثیر می گذارند، اما از آنجا که این ابعاد متغیرهایی قابل مدیریت هستند، راه برای فعالان و سیاست گذاران بخش فرهنگی گشوده است تا در مسیر حفظ زبان ها گامهای موثری بردارند. 
۳۵.

بررسی جلوه های زبانی فرهنگ مادری در خسرو و شیرین و هفت پیکر نظامی گنجه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۲۲ 31 - 57

کلیدواژه‌ها: فرهنگ مادری نظامی گنجه ای خسرو و شیری هفت پیکر زبان کردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۲۰۸
وفور واژگان ترسایی و تأثیرپذیری خاقانی از فرهنگ مادری، این سؤال ها را پیش می آورد که با توجه به کُرد بودن مادر نظامی آیا او نیز از زبان و فرهنگ مادری خود متأثّر بوده یا خیر؟ هدف پژوهش حاضر بررسی این مسأله در دو اثر خسرو و شیرین و هفت پیکر نظامی است. برای این منظور واژه ها، ترکیبات، کنایات، امثال و حکم و مسایلی از این دست که مربوط به حوزه زبانی فرهنگ مادری نظامی است، استخراج گردیده و با تحلیل آنها به این نتیجه دست یافته که فرهنگ مادری نظامی بر مفاهیم دو منظومه او تأثیرگذار بوده است.
۳۶.

کاربست های قیود اخلاقی در ادبیات کردی و فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۳) 231 - 250

کلیدواژه‌ها: زبان فارسی زبان کردی قید معنا مفهوم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۲۰۹
زبان فارسی و کردی با هم قرابت و خویشاوندی دارند و این قرابت و نزدیکی را می توان در مقوله های دستوری و زبانی نیز مشاهده کرد. هدف اصلی این پژوهش کاربست های قیود اخلاقی در ادبیات کردی و فارسی است. روش تحقیق به صورت توصیفی – تطبیقی است دقیق تر دستور، بخشی است از زبان شناسی که درباره ساخت آوایی و صرفی و نحوی و معانی زبان بحث می کند. به هرروی، این پژوهش، پژوهشی دستوری است که به تحلیل تطبیقی قید از منظر ساختار، وابستگی، کاربرد و ... در زبان فارسی و کردی می پردازد.هر بخش، خود به زیر بخش های کوچک تری نیز بنا بر اقتضائات پژوهش، تقسیم می شود. در هر مورد، تعاریف مربوطه از منابع معتبر استخراج شده و سپس شاهد مثال هایی برای آن ذکرشده است و درنهایت نیز، با نگاهی انتقادی به تعاریف و مفاهیم نگریسته شده و هر جا نیاز بوده است نقدهایی بر آن ها واردشده است.. نتایج نشان داد که اگرچه بررسی چگونگی ساختمان قیدر به سب اینمه در گروه و در جمله واجد بررسی می باشد اما به صورت کلی در دو زبان مورد بررسی مانند هم می باشند. به گونه ای که قیدها در زبانهای فارسی و کردی در دستور گروه قیدی به یک گونه هستند و در شرایط ساختی قید در زبان کردی و فارسی مشابه همدیگرند. همچنین قید در شرایط واژه سازی در کردی و فارسی تغیرپذیر نیست. از نظر معنایی همه واژه های قیدی کردی و زبان فارسی هم مانند هستند.
۳۷.

میزان زایایی وندهای اشتقاقی در زبان کردی سورانی، رویکرد پیکره بنیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان فارسی و گویش های ایرانی سال ۷ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (شماره ۱۴) 35 - 51

کلیدواژه‌ها: زایایی رویکرد پیکره بنیان زبان کردی وند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۹۳
پژوهش حاضر با استفاده از پیکره کردپرس(1) به بررسی زایایی وندها در زبان کردی سورانی پرداخته است. در علم صرف، میزان زایایی یک وند را به میزان تعداد کلمات جدیدی بیان کردند که یک وند ساخته است. بدین ترتیب به بررسی میزان زایایی پسوند به صورت پیکره بنیاد پرداخته ایم. در گام نخست فهرستی از پسوندهای زبان کردی مشخص گردید. سپس با استفاده از برنامه نویسی خزش وب به زبان پایتون از وب سایت شبکه خبری کردپرس داده تهیه گردید. معیار سنجش برای زایایی هر یک از این وندها معیار باین مقدار p است. درنهایت مشخص گردید که وندهای «-چی، -دان، -ین، -زن، -یلانە»  از زایاترین وندهای زبان کردی با مقدار زایای بالاتر از ۵۰ درصد بوده است. از دیگر موارد بحث شده در حوزه صرف تفاوت مفهوم زایایی و میزان اهمیتی است که یک وند دارد. میزان اهمیت یک وند را در تعداد کلماتی می دانند که در فهرست واژگانی برای زبان به کار برده می شود و در علم صرف این دو مفهوم از یکدیگر متمایز شناخته می شوند.
۳۸.

بررسی فرایندهای کشش جبرانی و حذف در گویش کُرمانجی با تأکید بر نظریه مورایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۵) 1 - 25

کلیدواژه‌ها: حذف زبان کردی کشش جبرانی گویش کرمانجی نظریه مورایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۷۳
«کُردی» یکی از زبان های پرگویشور در چهار کشور است. این زبان در ایران و در استان هایی نظیر کردستان، ایلام، کرمانشاه، همدان، آذربایجان غربی و شمال خراسان دارای لهجه های گوناگونی است که دو گویش «کُرمانجی» و «سورانی» پرتکلم ترین گویش های آن به شمار می روند. در حقیقت «گویش ها» شاخه هایی هستند که از یک زبان واحد منشعب شده اند اما از نظر آوایی، واژگانی و ساختاری با یکدیگر تفاوت دارند. هدف از انجام این پژوهش بررسی برخی از فرایندهای پربسامد در گویش کُرمانجی برحسب «نظریه مورایی» است. این پژوهش به دنبال پاسخ دادن به این پرسش است که آیا فرایندهای «کشش جبرانی» و «حذف» در این گویش و در نظریه مورایی قابل تبیین هستند یا خیر. به منظور پاسخ به این پرسش، داده ها با استفاده از روش میدانی، از طریق ارائه پرسشنامه به گویشوران بومی و همین طور بهره گیری از پایان نامه و منابع مکتوب گردآوری شد. در ادامه، پس از بیان پیشینه و معرفی نظریه مورایی، تحلیل داده ها از طریق گزینش نمونه های مناسب برای هر فرایند و بررسی آن ها در نظریه مورایی انجام شد. یافته ها نشان داد که این فرایندها قابلیت تبیین در نظریه مورایی را دارند.
۳۹.

تناوب سببی و ضدسببی در زبان کردی (گویش سورانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۵) 219 - 241

کلیدواژه‌ها: تناوب (ضد) سببی (نا)گذرایی ساخت موضوعی مجهول زبان کردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۸۲
مسئله تناوب سببی و ضدسببی در کانون پژوهش های نظری در حوزه ساختار موضوعی در سطح روابط نحو و معناشناسی قرار دارد. در تبیین این تناوب، دو دیدگاه عمده گذرایی زدایی و سببی سازی بر این عقیده هستند که دو گونه این تناوب دارای مدخل های متمایز واژگانی نمی باشند. به عبارت دیگر، بر اساس این دو رویکرد، هر کدام از گونه های این تناوب از مدخل واژگانی گونه دیگر مشتق می شود. در این پژوهش با استناد به داده های زبان کردی گویش سورانی نشان می دهیم که در تناوب سببی و ضدسببی رابطه اشتقاقی دو طرفه وجود ندارد بلکه هر دو گونه از یک مدخل واژگانی خنثی مشتق می شوند. در لابلای این تحلیل، در سطحی زبان ویژه، به بررسی وجود تنوع ساخت واژی بر گونه های این تناوب ، محدودیت های فعلی انتخابی افعال در هر دو گونه و توزیع گروه حرف اضافه در ارتباط با موضوع بیرونی پرداخته می شود. در این پژوهش استدلال می شود که عاملیت و سببیت در سطوح مختلف به ساخت معرفی می شوند و تفاوت مجهول و گونه ضدسببی در فرافکن هسته جهت می باشد؛ به این صورت که مجهول دارای هسته جهت ولی ضدسببی فاقد این هسته می باشد. 
۴۰.

بررسی فرایند کوتاه شدگی واکه ای در زبان فارسی و کردی (میانی) بر پایه رویکرد واج شناسی بهینگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های ایرانی سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۸) 217 - 240

کلیدواژه‌ها: بهینگی کوتاه شدگی واکه ای واکه کشیده زبان فارسی زبان کردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۹۷
پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه فرایند کوتاه شدگی واکه ای در زبان فارسی و کردی (میانی) بر پایه واج شناسی بهینگی می پردازد. از آن جایی که فرایندهای واجی در زبان های هم رده تقریباً یکسان رخ می دهند، با وجود واکه های کشیده در زبان فارسی و کردی انتظار می رود فرایند کوتاه شدگی واکه ای در این زبان ها رخ دهد. از این رو، هدف از انجام پژوهش حاضر مشخص کردن نوع واکه ها و مرتبه بندی محدودیت های حاکم بر کوتاه شدگی آن ها در برخی از بافت های زبان های فارسی و کردی است. نتایج تحلیل واجی داده های پژوهش نشان می دهد که فرایند کوتاه شدگی واکه در هر دو زبان فارسی و کردی در واکه های افراشته و افتاده رخ می دهد. در زبان فارسی سه واکه کشیده /i، u، ɑ/ و در کردی دو واکه کشیده /i، ɑ/ دچار کوتاه شدگی می شوند. در هر دو زبان تنها واکه کشیده و افتاده /ɑ/ با توجه به بافت آوایی، می تواند به واکه های کوتاه /e/ و /æ/ در زبان فارسی و واکه های کوتاه /ə/ و /æ/ در زبان کردی کاهش یابد. در زبان فارسی تعداد و تنوع بافت هایی که در آن ها واکه های کشیده دچار کوتاه شدگی می شوند، بیش تر از زبان کردی است. تحلیل بهینگی نیز نشان داد که در کوتاه شدگی واکه /ɑ/ در هر دو زبان محدودیت های پایایی یکسان IDENT (back), IDENT (µ) و محدودیت های نشانداری یکسان *Vmid C, *VhighC, *VbackC, *VlowC فعال هستند. همچنین، در کوتاه شدگی واکه /i/، در زبان های فارسی و کردی تنها محدودیت پایایی IDENT (µ) و محدودیت های نشانداری یکسان*Vmid C, *VhighC, *VbackC, *VlowC فعال هستند.