بهشت برزخی

شمار قابل توجهی از آیات قرآن به ترسیم آینده نگرانه مقاطع زمانی پیش رو و توصیف اوضاع عالم و شرایط انسان ها در این مقاطع اختصاص یافته اند. اما وحدت سنخیت مقاطعِ پیش رو و نبود دانش کافی نسبت به هر کدام از این مقاطع سبب شده تا تعیین دقیق زمان تحقق این آیات در آثار تفسیری با در آمیختگی هایی همراه باشد. توجه به آیاتی که تصویری از ویژگی های بهشت و اوصاف زندگی بهشتیان ارائه می دهند، می تواند در تعیین جایگاه زمانی آیات و کاهش این درآمیختگی مؤثر باشد. در آثار تفسیری چهار مصداق برای واژه «جنت» در آیات قرآن ذکر شده است؛ بهشت آدم(ع)، باغ های دنیایی، بهشت های برزخی و بهشت پس از قیامت. نوشتار حاضر بعد از نمایان کردن زمینه های ایجاد درآمیختگی در مصداق یابی آیات توصیف گر آینده در قرآن، به بررسی تفسیری «جنت» توصیف شده در آیه 133 سوره آل عمران پرداخته و نشان داده که این بهشت در زمره هیچ یک از مصادیق چهارگانه بر شمرده شده قرار نمی گیرد. توجه به ویژگی های خاص این بهشت به همراه سایر قرائن موجود در آیات و روایاتی که به ترسیم اوضاع عالم در آستانه برپایی قیامت و ظهور امام زمان(عج) پرداخته اند، روشن می سازد که این بهشت، یک بهشت پیشاقیامتی است که در دوران ظهور و بعد از پایان نابودی کامل بدان و بدی ها برپا می شود. در حقیقت آیه مزبور توصیفی قرآنی از فرجام دنیا است؛ بهشتی که گستره آن آسمان ها و زمین را فرامی گیرد.

خداوند در قرآن از زاویه های مختلف به مسئله حیات پس از مرگ، عالم برزخ و جهان آخرت پرداخته است؛ از این میان می توان حداقل بیست آیه را یافت که بر جهان برزخی دلالت دارد و از مجموع این آیات حقیقت وجود عالم برزخ تا حد زیادی روشن می شود. این پژوهش در صدد بررسی عالم برزخ در آیات مذکور است، که از یک طرف ذهن مخاطب را به حقیقت عالم برزخ متوجه م یکند، و از طرف دیگر در ساماندهی اعمال و رفتارش که تعیین کننده وضعیت او در عالم برزخ است نقشی اساسی دارد؛ لذا در این راستا به مفهوم شناسی برزخ، تفسیر، شرح و توضیح آیات مربوط به این موضوع، فلسفه برزخ، و در نهایت بهشت و جهنم برزخی و تفاوت آن با بهشت و جهنم رستاخیز به منظور بیان حالت های آن عالم اشاره می شود.