حدیث مقلوب

یکی از موضوعات مطرح شده در کتاب های علل الحدیث، مسئله تغییر نام مروی عنه است که بیشتر در سده دوم و سوم هجری در بین راویان رخ داده است. مسئله این پژوهش آن است که با تمرکز در دامنه موضوعی روایات اهل سنت و با توجه به گستره تغییر نام مروی عنه در نقل احادیث، ریشه های حقیقی و تاریخی مسئله را بررسی نموده و تبیین کند، چرا چنین اقدامی از ناحیه برخی از بزرگان حدیث هم چون عبدالرزاق صنعانی، سفیان بن وکیع و... رخ داده است؟ و در این میان شاگردی آنان از امام صادقg و عدم یادکرد نامشان در روایات را می توان به این پدیده مرتبط دانست؟ گرچه قلب سندی حدیث، سبب خروج راوی از عدالت و وثاقت می گردد، ولی افراد زیادی در کتب رجال اهل سنت به این امر مبادرت کرده ، در عین حال تعدیل و توثیق هم شده اند. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و با بررسی موضوعاتی مانند، حدیث مرسل و مرفوع، مفهوم شناسی و مخاطب شناسی روایات تقیه، این احتمال را مطرح می کند که روایات امام صادقg با نام های دیگری از غیر نام خودشان در منابع روایی راه یافته و دلیل قلب سندی روایات امام صادقg شرایط خاص حاکم بر زمانه ایشان بوده است.

یکی از ادعیه ماه رجب، دعای رجبیه امام صادق (علیه السلام) است که با عبارت «یا من أرجوه» آغاز می گردد. ازاین رو، به همین عبارت نیز مشهور گردیده است. در این جستار به بررسی نقل های گوناگون این دعا، آداب و زمان های خواندنش، شأن صدورهای آن و نهایتاً به معانی لغات و عبارات آن پرداخته شد. سرانجام نشان داده شد که این دعای رجبیه، علاوه بر وجود برخی اشکالات سندی، ضعف برخی از راویانش و اختلاف نقل های آن، می توان با توجه به وجود اسانید متعدّد، جبران اسنادی برخی نقل ها، نقل محدّثان بزرگی همچون کلینی، کَشّی و سیّد بن طاووس در آثار خود و نیز علوّ معانی آن، صدور این دعا از غیر معصوم را دور از حقیقت می نمایاند. بنابراین، دعای مورد بحث، معتبر و قابل استناد به امام معصوم است.