تحریف تاریخی

کتاب های درسی اصلی ترین برنامه هر حکومت برای شکل دادن به افکار نسل جدید کشور به منظور به اهداف بلندمدت می باشد. در این راستا کتاب های آموزشی تاریخ به دلیل پیامدهای سیاسی و اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با جدایی منطقه قفقاز از ایران، روس ها برای قطع ارتباط فرهنگی ملت های منطقه با ایران برنامه های گسترده ای به مورد اجرا گذاشتند که نقطه عطف این اقدامات، حذف زبان و خط فارسی و عربی و رسمی کردن الفبای سیریلیک در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی در دوره استالین بود. از دهه سوم قرن بیستم هم شکل جدیدی از تاریخ نویسی که بر مطالب غیرمستند بنا شده بود ایجاد شد که شاخصه های بارز این نوع تاریخ نویسی تقابل با ظرفیت های فکری موجود در منطقه ازجمله تعلق خاطر به ایران و اسلام بود. با فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان نیز نه تنها تاریخ نویسی مستقل از شوروی در این کشور شکل نگرفت بلکه قالب های تعریف شده تاریخ نویسی در دوره شوروی با شدت بیشتری در این کشور تعمیم و گسترش یافت. عامل سوق دادن جمهوری آذربایجان به تاریخ نویسی غیرمستند را می توان نداشتن پشتوانه تاریخی دیرینه و در نتیجه سابقه کم حکومت مداری دانست. این مقاله با بررسی کتب درسی تاریخ کلاس های پنجم، نهم و یازدهم و هم چنین دو کتاب دانشگاهی قصد تبیین این رویکرد را دارد.

آرامگاه شیخ علی نقی اصطهباناتی یکی از آثار ملی و هویت بخش کشور است که دستخوش دست اندازی و تخریب های عمدی بسیاری بوده است. با گذشت ده سال از تخریب دیوار محوطه آن، نه تنها اقدامی برای مرمت و بازسازی آن صورت نگرفته، بلکه برخی مدعی شده اند این بنا مسجدی قاجاری است و مدفن شیخ نیز در اصفهان است؛ ازاین رو این پرسش مطرح است که چگونه افراط گرایی بقای آرامگاه شیخ را با تهدید مواجه ساخته است؟ به نظر می رسد تفاوت های عقیدتی و برداشت های افراطی دینی به انگیزه ای برای تخریب این آرامگاه و تحریف تاریخی پیشینه و مدفن شیخ تبدیل شده است. هدف این پژوهش آشنایی با «وندالیسم افراط گرا» و نقش آن در تخریب این آرامگاه و آگاهی بخشی پیرامون این مسئله است. برای پیشبرد این موضوع از نظریه های وندالیسم، روش توصیفی-تحلیلی و منابع کتابخانه ای-اسنادی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهند افراط گرایی با استفاده از کارویژه های تحریف، تخریب و ممانعت از ترمیم، به تهدیدی برای بقای مجموعه شیخ علی نقی اصطهباناتی تبدیل شده و تحریف تاریخی، مکملی برای پروژه های تخریب و ممانعت از ترمیم در راستای کاهش حساسیت، فشار اجتماعی و بی تفاوتی دستگاه های متولی است؛ ازاین رو نیازمند مستندسازی و آگاهی بخشی از طریق تولید محتوای علمی و رسانه ای و پیگیری گروه ها و فعالان اجتماعی است.