منطقه روحانی

از مهم ترین مبانی اخلاق اسلامی و عرفان عملی، انسان شناسی است. در سنت دینی و از حیث سلوکی میتوان برای انسان شناسی ساختار خاصی تصویر کرد؛ حقیقت قلبی که هویت ملکوتی انسان است، از وجه الهی تا وجه جسمانی امتداد یافته و دو منطقه نفسانی و روحانی دارد. هریک از این دو منطقه نیز دو صنف جنود به معنای جنود خصالی و دو گونه اطوار به معنای مراتب نفس دارند. منطقه نفسانی، منطقه سفلای حقیقت قلبی است که امیال حسی و نفسی بر آن حاکم اند، در آن جنود جهلی قرار دارد و دو طور طبعی و نفسی، یعنی نفس نباتی و حیوانی استقرار یافته اند. منطقه روحانی، منطقه علیای حقیقت قلبی است که با خدای صمد ارتباط مستقیم دارد، در آن جنود عقلی قرار دارد و دو طور روح و سرّ، یعنی نفس قدسی و نفس الهی استقرار یافته اند. البته مرکز این حقیقت و مرز این دو منطقه، طور عقل و قلب اند که دو حیث یک طورند.